Καλλιτέχνες σε εγρήγορση

Από την Αμερική έως την Ινδία και από τη Μέση Ανατολή έως την Καραϊβική, η εξουσία αναγκάζει τους ανήσυχους δημιουργικούς ανθρώπους να βρίσκονται σε συνεχή ετοιμότητα και εγρήγορση.

Ο Ζαν – Λικ Γκοντάρ ανατάραξε τα γαλλικά νερά με την άρνησή του να παρευρεθεί στο Φεστιβάλ των Κανών σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την τοκογλυφική «βοήθεια» των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στην Ελλάδα. Το ίδιο είχε κάνει όταν επρόκειτο να τιμηθεί σε φεστιβάλ κινηματογράφου στο Ισραήλ, επικαλούμενος την κακομεταχείριση των Παλαιστινίων. Και ο ιρλανδός σκηνοθέτης Κεν Λόουτς ανάγκασε το Φεστιβάλ του Εδιμβούργου να επιστρέψει μια ισραηλινή χορηγία, ενώ απέσυρε την ταινία του από το φεστιβάλ της Μελβούρνης που είχε χορηγό την ισραηλινή πρεσβεία.

Ολοι κατά του νόμου

Στις ΗΠΑ, οι διαμαρτυρίες δεν εστιάζονται μόνο στους πολέμους. Ο Μάικλ Μουρ ανέδειξε με την ταινία Sicko τις τεράστιες τρύπες του συστήματος υγείας. Και τώρα, ένας νέος νόμος για τους μετανάστες στην Αριζόνα, ξεσήκωσε θύελλα και δίχασε την Αμερική.

Η Σακίρα, με καταγωγή από την Κολομβία, τα πήρε στο κρανίο και πήγε στο Φίνιξ για να μεταπείσει τις τοπικές αρχές. Ο Πορτορικανός Ρίκι Μάρτιν, στην απονομή των βραβείων του Billboard για τη μουσική λάτιν, αποθεώθηκε από το ακροατήριο λέγοντας εκτός κειμένου «Αυτός ο νόμος είναι απαράδεκτος. Σταματήστε τις διακρίσεις! Σταματήστε το μίσος! Σταματήστε τον ρατσισμό!» Αλλά και η Λίντα Ρόνσταντ δήλωσε «οι Μεξικανο-αμερικανοί δεν πρέπει να υποκύψουν» και ο Τζο Σατριάνι «εάν ζεις σε πόλεις των συνόρων, αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε πολιορκία. Τα τελευταία 15 χρόνια, η διάβρωση των δικαιωμάτων των αμερικανών πολιτών μάς έχει κάνει να ζούμε σε αστυνομικό κράτος».

Πολυάριθμοι καλλιτέχνες του χιπ-χοπ στην Αριζόνα ένωσαν τις φωνές τους με τους Rage against the Machine, Sonic Youth, Massive Attack και άλλους, που μαζεύουν υπογραφές εναντίον του νόμου. Ο Κάρλος Σαντάνα έγραψε τραγούδι για την περίσταση, όπως και ο Γουίλι Νέλσον. Οι Los Lobos, Daryll Hall και John Oates ακύρωσαν τις εμφανίσεις τους στην Αριζόνα, συμμετέχοντας στο μποϊκοτάζ που έχει κηρυχθεί από πολλούς δήμους επειδή ο νόμος επαναφέρει καθεστώς φυλετικών διακρίσεων. Πεποίθηση που μοιράζεται και ο Λευκός Οίκος που πιθανότατα θα προσβάλει συνταγματικά τον νόμο SB1070.

Ενα άλλο μποϊκοτάζ, παγκόσμιο, βρίσκεται σε εξέλιξη εναντίον του Ισραήλ. Μποϊκοτάζ στο εμπόριο, τις επενδύσεις και την κουλτούρα, σαν αυτό που εφαρμόστηκε κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Ενώσεις πανεπιστημιακών και ανώτατα ιδρύματα μποϊκοτάρουν τα ισραηλινά πανεπιστήμια επειδή διαπλέκονται με τον στρατό και στηρίζουν την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Γνωστοί διανοούμενοι (Brian Eno, Amiri Baraka, Ντομένικο Λοζούρντο, Εντουάρντο Γκαλεάνο κ.ά.) υποστηρίζουν το πολιτιστικό μποϊκοτάζ. Παλαιστίνιοι φοιτητές έγραψαν στον ολλανδό dj Τιέστο: «Αγαπητέ Τιέστο, σου γράφουμε από τη Γάζα, όπου πια δεν μπορούμε να τραγουδήσουμε, και όπου κανένας διεθνής τραγουδιστής και dj δεν επιτρέπεται να παίξει και να τραγουδήσει για μας. Εχουμε πάθει ασφυξία μετά από τέσσερα χρόνια θανατηφόρας πολιορκίας».

Ο Έλβις Κοστέλο και οι Pixies ματαίωσαν τις συναυλίες Ιουνίου-Ιουλίου στο Τελ Αβίβ. Εχουν προηγηθεί οι ακυρώσεις από Κάρλος Σαντάνα, Gil Scott-Heron, Bono/U2 κ.ά. Οι Klaxons και Gorillaz Sound System ματαίωσαν τις εμφανίσεις τους μετά την αιματηρή επιδρομή των Ισραηλινών στον στολίσκο με την ανθρωπιστική βοήθεια για τη Γάζα. Αντιθέτως η Μαντόνα, ο Πολ Μακ Κάρτνεϊ, η Σούζαν Βέγκα κ.ά. αγνόησαν το μποϊκοτάζ, ενώ έχουν αναγγελθεί παραστάσεις των Τζεφ Μπεκ, Μαρκ Νόπφλερ, Placebo και του Ελτον Τζον. Ο τελευταίος για να δικαιολογηθεί δήλωσε ότι η μουσική ενώνει τους ανθρώπους, θυμίζοντας όμως σε όλους ότι ήταν ένας από τους λίγους καλλιτέχνες που είχαν παραβιάσει το μποϊκοτάζ του ΟΗΕ εναντίον του ρατσιστικού καθεστώτος της Νότιας Αφρικής.

Πέρσι ο Λέοναρντ Κόεν αναζήτησε συμβιβαστική λύση προσφέροντας τα έσοδα σε πληγείσες οικογένειες Εβραίων και Παλαιστινίων, αλλά δεν έπεισε έχοντας χορηγό την Israel Discount Bank, η οποία χρηματοδοτεί τον παράνομο εποικισμό, αναγκάζοντας και τη Διεθνή Αμνηστία να αποσύρει τη συμμετοχή της. Ο Κοστέλο, στην ιστοσελίδα του, αναφέρει ότι «υπάρχουν περιπτώσεις που το να περιλάβεις απλώς και μόνο το όνομά σου σε μία συναυλία μπορεί να ερμηνευθεί σαν μια πολιτική πράξη που σημαίνει πολύ περισσότερα απ’ οτιδήποτε μπορεί να τραγουδηθεί και να δίνει την εντύπωση ότι δεν νοιάζεσαι καθόλου για όσα υποφέρουν οι αθώοι».

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτήρισε τον Κοστέλο «ανάξιο να εμφανιστεί στο Ισραήλ», αλλά, όπως επισημαίνει ο ανταποκριτής της «The Guardian» Ρόρι Μακ Κάρθι, «το Ισραήλ είναι αυτό που έχει απαγορεύσει σε ανθρώπους να εισέλθουν στη χώρα λόγω των απόψεών τους, όπως στον εβραίο ακαδημαϊκό Νόαμ Τσόμσκι». Και δεν είναι ο μόνος.

Ο καθηγητής Ν. Φίνκελσταϊν και ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ καθηγητής Ρ. Φολκ, διακεκριμένοι εβραίοι των ΗΠΑ, χαρακτηρίστηκαν στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν ανεπιθύμητοι. Πρώτη φορά οι ανά τον κόσμο εβραίοι διανοούμενοι είναι βαθιά διχασμένοι σχετικά με την πολιτική του Ισραήλ. Μέσα σε έναν μήνα ξεπέρασαν τους επτά χιλιάδες αυτοί που υπέγραψαν το κείμενο της νεοσύστατης J(ewish)Call, που θεωρείται ευρωπαϊκό αντίστοιχο της JStreet που κοντράρει το φιλοϊσραηλινό λόμπι των ΗΠΑ.

Στο Ισραήλ και το Ιράκ

Αναμφίβολα, οι φονικές επιδρομές στη Γάζα, στο Ντουμπάι και στον στολίσκο, μαζί με τον εποικισμό στη Δυτική Οχθη και την εκδίωξη Αράβων από την Ιερουσαλήμ, έχουν εξεγείρει πολλούς πνευματικούς ανθρώπους, και μέσα στο Ισραήλ. Οι απόψεις των Τζεφ Χάλπερ (ανθρωπολόγος, συνιδρυτής της επιτροπής ενάντια στις κατεδαφίσεις-ICAHD), Γιούρι Αβνέρι (ειρηνιστής της Gush Shalom, συγγραφέας), Γκιντεόν Λεβί και Αμίρα Χας (δημοσιογράφοι), Γκίλαντ Ατζμον (μουσικός τζαζ), Ιλάν Πάπε (καθηγητής ιστορίας) και πολλών άλλων προσωπικοτήτων βρίσκουν απήχηση διεθνώς. Το κείμενο «84» πανεπιστημιακών εβραϊκής καταγωγής στη Βρετανία είναι ένα από τα πολλά που καταγγέλλουν σθεναρά την ισραηλινή πολιτική. Στον Καναδά 500 καλλιτέχνες τάχθηκαν κατά του άπαρτχαϊντ, στην Αυστραλία 300 πανεπιστημιακοί έστειλαν επιστολή στον πρωθυπουργό και στις ΗΠΑ 900 ακαδημαϊκοί ζήτησαν από τον πρόεδρο Ομπάμα να παρέμβει για την άρση του αποκλεισμού των Παλαιστινίων.

Επίσης, πολλά καινούρια βιβλία («Η Παλαιστίνη σε κομμάτια» του πρώην στελέχους της CIA Β. Christison, «Ισραηλινό άπαρτχαϊντ» του δημοσιογράφου Μπεν Ουάιτ, «Η επινόηση του εβραϊκού λαού» του καθηγητή ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ Σλόμο Σαντ κ.λπ.) ανατρέπουν τις κατασκευές της ισραηλινής προπαγάνδας. Η θεατρική παράσταση της Μάνιας Παπαδημητρίου με θέμα την αμερικανοεβραία ακτιβίστρια Ρέιτσελ Κόρι, που συνεθλίβη από μια μπουλντόζα Caterpillar προσπαθώντας να σώσει ένα σπίτι, εκφράζει την αλληλεγγύη των πνευματικών ανθρώπων στον λαό της Παλαιστίνης.

Στην Ινδία, το κράτος στρέφεται εναντίον της Αρουντάτι Ρόι, που έχει τιμηθεί με το βραβείο Μπούκερ για το βιβλίο της «Ο θεός των μικρών πραγμάτων», επειδή επισκέφθηκε αποκλεισμένες περιοχές εκατομμυρίων ιθαγενών και κατήγγειλε τη βίαιη εκδίωξη από τη γη τους που εκχωρείται σε πολυεθνικές εταιρείες όπως η Union Carbide, υπεύθυνη για τον θάνατο 20 χιλιάδων ανθρώπων από τοξικά αέρια.

Η κατάσταση των διανοουμένων είναι εντελώς τραγική στο Ιράκ. Στο Λονδίνο, ο γλύπτης Dia Azzawi κατασκευάζει μνημείο για 600 δολοφονημένους καλλιτέχνες και διανοούμενους και η ζωγράφος Hana Malallah, η οποία αναγκάστηκε το 2006 να εγκαταλείψει σε κατάσταση πλήρους διάλυσης την κάποτε περίφημη Σχολή Καλών Τεχνών της Βαγδάτης, συνθέτει έργα που απεικονίζουν την καταστροφή κάθε τέχνης στο Ιράκ.

Τώρα, μετά την επιδρομή των ξένων εργολάβων που εκμεταλλευόμενοι το τσουνάμι στην Ινδονησία εκδίωξαν τους ψαράδες από τα παραλιακά χωριά για να χτίσουν ξενοδοχειακά συγκροτήματα, η Ναόμι Κλάιν, συγγραφέας δύο παγκόσμιων μπεστ-σέλερ («Νο Logo» και «Το Δόγμα Σοκ»), ξεσκεπάζει το υποκριτικό ενδιαφέρον της Δύσης για τη σεισμόπληκτη Αϊτή. Σε αντίθεση με τις φιλανθρωπικές προσπάθειες του Τζορτζ Κλούνεϊ και άλλων καλλιτεχνών για την ανακούφιση των θυμάτων (Αλίσια Κις, Μπρους Σπρίνγκστιν, Στίβι Γουόντερ, Στινγκ, Μπιγιονσέ, Νιλ Γιανγκ, Τέιλορ Σουίφτ, Coldplay κ.ά.), ο αμερικανικός στρατός έχει καταλάβει τη χώρα και οι μεγαλοεργολάβοι διαμοιράζονται το φιλέτο της Καραϊβικής.

Σε όλο τον κόσμο, διανοούμενοι και καλλιτέχνες ρίχνουν το ειδικό τους βάρος σε αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη, τη δημοκρατία, το περιβάλλον, την ελευθερία, την ανεξαρτησία. Συνήθως δεν αποτελούν πλειοψηφία και συχνά πληρώνουν ακριβά την ευαισθησία τους. Αλλά η ανθρωπότητα τους χρειάζεται. Γιατί οι αδύνατοι είναι ανυπεράσπιστοι.

Αναχωρώντας απ’ τη ζωή, ο νομπελίστας Ζοζέ Σαραμάγκου ξαναθύμισε ότι, όταν η δόξα, ο πλούτος και ό,τι άλλο συνεπάγεται η επιτυχία δεν αμβλύνουν τη συνείδηση ενός καλλιτέχνη ή διανοούμενου η κοινωνική του παρέμβαση δρα πολλαπλασιαστικά και η φωνή του ακούγεται δυνατότερα.

Στέλιος Ελληνιάδης

 

 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά,  Κυριακή 4 Ιουλίου 2010

Hello, Lenin

Μετά τον Χριστό και τον Βούδα, ο μεγάλος επαναστάτης είχε τα περισσότερα αγάλματα στον κόσμο. Εκατόν σαράντα χρόνια μετά τη γέννησή του, ας δούμε ποια και πώς στέκουν ακόμα όρθια

Στη Δύση, 140 χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Λένιν είναι ταυτόχρονα ανάθεμα και καλτ. Εξαρτάται από τη σκοπιά του καθενός ή από τον γεωπολιτικό χώρο όπου ζει. Τα μπλουζάκια με τη χαρακτηριστική φιγούρα του φοριούνται στις ροκ συναυλίες. Τα έργα του επανεκδίδονται με νέους σχολιασμούς από τον Σλάβοϊ Ζίζεκ και άλλους διανοούμενους. Κομμάτια ενός δωδεκάμετρου αγάλματος του Λένιν δεμένα σε ένα πλοίο που διασχίζει τον Δούναβη για τις ανάγκες της ταινίας «Βουδαπέστη» Οι αφίσες του, εικονογραφημένες από φουτουριστές, κονστρουκτιβιστές ή ρεαλιστές γραφίστες της επανάστασης, είναι περιζήτητες και αντίγραφά τους πωλούνται σε βιβλιοπωλεία του Παρισιού και κοσμούν μπιστρό του Βελιγραδίου.

Στην Αθήνα, μόλις τελείωσε ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Λένιν με 30 ταινίες του Αϊζενστάιν, του Βερτόφ κ.ά. στο «Ιλιον». Αντιθέτως, σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης, ακόμα και η απλή εξύμνησή του μπορεί να θεωρηθεί ποινικά κολάσιμη πράξη.

Μέχρι τη διάλυση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», μεγαλοπρεπή αγάλματα του Βλαδίμηρου Ιλιτς Λένιν δέσποζαν σε πλατείες της Γερμανίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Λετονίας, της Εσθονίας, ακόμα και της φιλοσοβιετικής Αιθιοπίας. Με την αλλαγή, αυτά ήταν τα πρώτα «θύματα».

Στην καλύτερη περίπτωση αποσύρθηκαν σε πάρκα, όπως στην πρωτεύουσα Βίλνιους της Λιθουανίας ή αγοράστηκαν από μουσεία και συλλέκτες· στη χειρότερη, τα γρανιτένια διαμελίστηκαν, τα μεταλλικά έλιωσαν και κάποια κατέληξαν στις χωματερές ή θάφτηκαν! Οχι όμως παντού! Χιλιάδες άλλα έμειναν ακέραια σε Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Μολδαβία και άλλες χώρες με πάνω από 200 εκατομμύρια κατοίκους, από την Κριμαία ώς το Κουρσκ στη Βόρεια Θάλασσα κι από την Οδησσό ώς το Βλαδιβοστόκ.

Δεμένα με την Ιστορία

Ταξιδεύοντας στην αχανή αυτή περιοχή, βλέπεις αμέτρητα αγάλματα σε πολιτιστικά κέντρα, σταθμούς, λιμάνια και εργοστάσια. Ο Χριστός, ο Βούδας και ο Λένιν έχουν τα περισσότερα στον κόσμο! Μερικά είναι ενδιαφέροντα δείγματα σοσιαλιστικού ρεαλισμού από διακεκριμένους γλύπτες, τα περισσότερα όμως, είναι τυποποιημένα. Το μεγαλύτερο, ύψους 27 μ. σε βάση 30 μ., ίσο με τον Κολοσσό της Ρόδου, βρίσκεται στο Στάλινγκραντ (σήμερα Βόλγκογκραντ), εκεί όπου ο Κόκκινος Στρατός άλλαξε την πορεία του πολέμου.

Σε αντίθεση με τα αγάλματα του Στάλιν που αφάνισε ο Χρουστσόφ, του Λένιν, από τον πρόωρο θάνατό του το 1924, πολλαπλασιάζονταν εν μέσω συναρπαστικών εξελίξεων έχοντας μέχρι σήμερα μια ζωντανή σχέση με τις κοινωνίες που τα «φιλοξενούν» χωρίς να μένουν ανεπηρέαστα από τις τροπές της ιστορίας. Το τελευταίο άγαλμα του Λένιν στη Μόσχα στήθηκε το 1985 στην Πλατεία του Οκτώβρη. Τις Κυριακές, οι οπαδοί της Σπάρτακ τον αντικρίζουν μπροστά στο γήπεδο, εκατομμύρια επιβάτες τον βλέπουν καθημερινά σε πολλούς σταθμούς του μετρό και το μαυσωλείο του έχει πάντα ουρές επισκεπτών θυμίζοντας ότι σε πανρωσικό γκάλοπ, αναδείχτηκε έκτος σημαντικότερος Ρώσος όλων των εποχών.

Στο Λουγκάνσκ, στην ανατολική Ουκρανία, έγιναν πρόσφατα τα αποκαλυπτήρια δύο νέων μνημείων του Λένιν, την ώρα που στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λβιβ, η σύζυγος του Γιούσενκο, λίγο πριν συντριβεί ο πρόεδρος στις εκλογές, καλούσε τους συμπολίτες της να καταστρέψουν τα μνημεία του Λένιν. Ομοϊδεάτες της είχαν σπάσει το χέρι και τη μύτη σ’ ένα από τα πιο καλοφτιαγμένα αγάλματα στο κέντρο του Κιέβου. Μάλιστα, σε τελετή για την αποκατάστασή του από το ΚΚ Ουκρανίας, δύο ακροδεξιοί εκτόξευσαν κόκκινη μπογιά προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση των παρισταμένων.

Στην Πετρούπολη, ακόμα Λένινγκραντ για πολλούς Ρώσους (η περιφέρεια παραμένει Λένινγκραντ), οι βάνδαλοι έριξαν βόμβα με 400 γραμμ. δυναμίτη, ανοίγοντας μία μεγάλη διαμπερή τρύπα στο παλτό του αγάλματος. Μπρούντζινο δέκα μέτρων (περίπου στο ύψος της Αθηνάς, στην Ακρόπολη), φιλοτεχνημένο το 1926, στέκεται απέναντι από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό, στο σημείο που ο Λένιν, επιστρέφοντας από την εξορία, είχε βγάλει έναν φλογερό επαναστατικό λόγο στους εργάτες της πόλης, το 1917. Το έργο έχει μία επιπλέον ιστορική σημασία γιατί είναι από τα ελάχιστα που γλίτωσαν στην πολιορκία των 900 ημερών και την ισοπέδωση της πόλης από τους ναζί, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μερικά άλλα, στις συγκεχυμένες μέρες του ’90-’91, σώθηκαν από πολίτες που τα περιφρούρησαν μέχρι να καταλαγιάσει η αναταραχή.

Εκτοτε, με λουλούδια που αφήνονται στα πόδια του, πολλοί άνθρωποι εκδηλώνουν τη νοσταλγία τους για το προηγούμενο καθεστώς και οι κομμουνιστικές οργανώσεις πραγματοποιούν πέριξ των αγαλμάτων τις συγκεντρώσεις τους. Ομως, σε εποχές οικονομικής κρίσης, μερικοί δήμοι δεν μπορούν να τα συντηρήσουν. Η ρωσική πόλη Βορονέζ, σε κατάσταση χρεοκοπίας, ψάχνει αγοραστή για το 60 ετών και 14 τόνων άγαλμα που είναι στην κεντρική της πλατεία. Σε μια ανάλογη περίπτωση, ένας αμερικανός επιχειρηματίας, που ευαισθητοποιήθηκε από ένα άγαλμα πέντε μέτρων που πετάχτηκε στην Τσεχοσλοβακία, υποθήκευσε το σπίτι του για να το αγοράσει και να το μεταφέρει στο Σιάτλ.

Εξω από καζίνο!

Πεθαίνοντας πριν το ξεχρεώσει, η οικογένειά του, μέχρι να βρεθεί αγοραστής με 150 χιλιάδες δολάρια, το δάνεισε στο δήμο, ο οποίος εκτιμώντας την καλλιτεχνική του αξία, το τοποθέτησε στο κέντρο του Φρίμοντ, παρ’ όλες τις αντιρρήσεις κάποιων ρώσων εμιγκρέδων. Ενας άλλος Αμερικανός αγόρασε ένα άγαλμα για 500 δολάρια και το έστησε έξω από το χαμπουργκεράδικό του στο Ντάλας με την επιγραφή «Η Αμερική νίκησε». Στην Ατλάντικ Σίτι, στο καζίνο Τροπικάνα, ένας «Λένιν» 4,5 μ. διαφημίζει το πανάκριβο χαβιάρι με βότκα που σερβίρεται στο πολυτελές «Κόκκινο εστιατόριο», ενώ στο Λας Βέγκας έστησαν ένα αντίστοιχο άγαλμα στο Mandalay Bay Hotel αφού πρώτα το αποκεφάλισαν!

Σε άλλες χώρες, τέτοιες «αμερικανιές» δεν θεωρούνται δείγματα καλού γούστου. Στο Λονδίνο, την Καλκούτα ή το Τάμπερε της Φιλανδίας, όπου και το Μουσείο Λένιν, η προσωπικότητά του είναι σεβαστή.

Κανενός άγαλμα στον κόσμο δεν προκαλεί τόσο ποικίλες αντιδράσεις! Κανένα άλλο άγαλμα δεν αποτελεί αφ’ εαυτού αντικείμενο λατρείας και μίσους, αλλά και καλλιτεχνικής έμπνευσης! Ο Γερμανός Ρούντολφ Χερτς στο πλαίσιο της εικαστικής ιδέας «Ο Λένιν σε τουρνέ», περιέφερε ένα πέτρινο άγαλμα στην Ευρώπη διανύοντας 8.000 χιλιόμετρα. Η Ρουμάνα Ιοάνα Τσιοκάν έστησε στο Βουκουρέστι για μια μέρα ένα ομοίωμα αγάλματος του Λένιν που προϋπήρχε σ’ εκείνο το σημείο, για να υποστηρίξει την ανάγκη δημιουργίας ενός μουσείου για έργα και μνημεία της σοσιαλιστικής περιόδου που καταστρέφονται.

Φέτος, στην Μπιενάλε, στο Βανκούβερ, οι κινέζοι καλλιτέχνες Τσεν και Κάο συναρμολόγησαν με μεταλλικά μέρη ένα κεφάλι του Λένιν και μια θηλυπρεπή φιγούρα του Μάο, προκαλώντας βανδαλισμούς από αντικομμουνιστές, αλλά και διαμαρτυρίες από το κινέζικο προξενείο για προσβολή του ιδρυτή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας.

Στο σινεμά, προκάλεσε αίσθηση η ταινία το «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θ. Αγγελόπουλου (1995) όπου ένα άγαλμα 35 μέτρων μεταφέρεται πάνω σε φορτηγίδα στον Δούναβη (τον μιμείται ο βραζιλιάνος σκηνοθέτης Β. Καρβάλιο το 2008).

Ενα σύμβολο που ξηλώνεται εύκολα από τις πλατείες, αλλά όχι από τις συνειδήσεις. Οπωσδήποτε, οι εικόνες των καλλιτεχνών έχουν μεγαλύτερο βάθος από τις μαζορέτες που καλούσαν τους Μοσχοβίτες να ψηφίσουν τον ανεκδιήγητο Γέλτσιν χορεύοντας κάτω από τον «Λένιν» ή τον γεωργιανό στρατιώτη που πυροβολούσε πίσω από μία προτομή του Λένιν υπό τις οδηγίες αμερικανών εκπαιδευτών στην Τιφλίδα.

Το σίγουρο είναι ότι και φέτος, στο βιομηχανικό λιμάνι της Μαριούπολης, στην Αζοφική Θάλασσα, χωρίς δημοσιότητα, η Πρωτομαγιά θα γιορταστεί όπως κάθε χρόνο με μεγάλη παρέλαση στη λεωφόρο Λένιν, που θα καταλήξει με λόγους και τραγούδια στο αίθριο μπροστά από το πελώριο άγαλμα του Λένιν.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά, Κυριακή 2 Μαΐου 2010

Από τον Σαββόπουλο στον Λαζόπουλο

Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα έκλεισε καλλιτεχνικά με την πληθωρική παρουσία του Διονύση Σαββόπουλου στη μεγάλη σκηνή του «Παλλάς» και του Λάκη Λαζόπουλου στη μικρή οθόνη της τηλεόρασης. Με μια πολυσύνθετη αναδρομή του ενός στην αφετηριακή δεκαετία του ’60 και ένα σχόλιο του άλλου στην τρέχουσα επικαιρότητα. Το χτες και το σήμερα; Περίπου.

 Κουβανέζικη επανάσταση, αντιπολεμικό κίνημα, Βιετκόνγκ, Πολιτιστική Επανάσταση, Τσε, Ανοιξη της Πράγας, Γαλλικός Μάης, Μαύροι Πάνθηρες, Μπέρκλεϊ, Μπιτλς, χιπισμός, ροκ, Ντίλαν, ψυχεδέλεια, μίνι φούστα, κασετόφωνα, Μαρκούζε, ερωτική απελευθέρωση, Γκοντάρ, Καστοριάδης, Γκαγκάριν, ταξίδι στο φεγγάρι, παλαιστινιακή αντίσταση, 114, Άξιον Εστί, ελληνικό ροκ, αντιδικτατορικός αγώνας… Αυτή τη δεκαετία ανατροπών συνόψισε ο Σαββόπουλος μέσα σε λίγα σπουδαία τραγούδια. Μάγοι στη σκηνή, Συννεφούλα, Ηλιος αρχηγός, Βιετνάμ γιε-γιε, Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη, Ελλάδα ατέλειωτη παράγκα, Αμνηστία ’64, Στη συγκέντρωση της ΕΦΕΕ, ο Καραγκιόζης που ονειρεύεται… Θέματα, μουσικές, ύφος και τρόπος παρουσίασης έξω από το πολιτιστικό μέινστριμ. Η πιο ενδιαφέρουσα έκφραση της ανατρεπτικής δεκαετίας. Και σε συνθήκες λογοκρισίας.

Εκτοτε, η χούντα έπεσε, η Κύπρος διχοτομήθηκε, το Βιετνάμ απελευθερώθηκε, το απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική καταργήθηκε, η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε, η Αμερική φτώχυνε, η Κίνα αναδύθηκε, η Βενεζουέλα του Σιμόν Μπολίβαρ αναστήθηκε, οι πόλεμοι επέστρεψαν, το κλίμα αλλάζει, τα τρόφιμα ακριβαίνουν, το νερό μολύνεται, το AIDS σκοτώνει εκατομμύρια, δικαιώματα και κοινωνικές παροχές περιορίζονται, διανοούμενοι υπερασπίζονται το σύστημα, οι Ρόλινγκ Στόουνς είναι δισεκατομμυριούχοι, οι Χέντριξ, Μόρισον, Τζόπλιν, Τζόουνς, Κομπέιν, Ασιμος, Γώγου κ.ά. αυτοχειριάστηκαν, ο Ακης Πάνου κατέληξε στη φυλακή, τα τραγούδια έγιναν mp3, οι ζωγράφοι εγκλωβίστηκαν στις γκαλερί και η ζωγραφική βγήκε στον δρόμο, η παιδεία έγινε εμπόριο και οι φοιτητές ψηφίζουν δεξιά, Γέλτσιν-Μπους-Μπλερ-Σαρκοζί-Μπερλουσκόνι επιτάχυναν την παρακμή του δυτικού μοντέλου, η Ελλάδα καίγεται στα τζάκια, η γλώσσα τσουρουφλίζεται στα σχολεία, ο Θεοδωράκης τιμήθηκε από την αστυνομία και τον στρατό και ο Παρθενώνας μετακόμισε από την Ακρόπολη σε πολυκατοικία στου Μακρυγιάννη.

Πού είναι ο νέος Σαββόπουλος να μας τα πει; Παρακολουθώντας την ωραία παράσταση στο «Παλλάς», ένιωθα την προσπάθεια του Διονύση να ξανασυνδεθεί με τη δεκαετία του ’60, επιστρατεύοντας τραγούδια, νοσταλγία και συναίσθημα. Δεν ήταν εύκολο. Ισως γιατί ο Σαββόπουλος χρόνια τώρα κρατάει αποστάσεις, ενώ πολλοί συνομήλικοί του στο κοινό δεν έπαψαν ποτέ να ζουν με το άρωμα της δεκαετίας του ’60. Και οι νέοι με τα λάπτοπ επίσης μεγαλώνουν με Ντίλαν, Ντορς, Στόουνς, Καζαντζίδη, Μπιθικώτση και Σιδηρόπουλο. Η αντίρρηση και η αμφισβήτηση εξακολουθούν να εκφράζονται με διαδηλώσεις για την παιδεία, αντιπολεμικές κινητοποιήσεις, ποδήλατα, καταλήψεις, ροκ και ρεμπέτικο. Σε αντίθεση με τους καλλιτέχνες, οι πολίτες με ανησυχίες δεν απομακρύνθηκαν ποτέ από το πνεύμα των sixties.

Ζητούνται νέοι ανατροπείς

Οι δεκαετίες που μεσολάβησαν άφησαν άδειους ουρανοξύστες στο Αμπου Ντάμπι, κουφάρια των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, υπερχρεωμένα νοικοκυριά, σκάνδαλα, αύξηση αναλφαβητισμού, εκατομμύρια μεταναστών και προσφύγων, παραπληροφόρηση, καταναλωτισμό, τυποποιημένα πολιτιστικά προϊόντα, καταστροφή της φύσης, πείνα, εγκληματικότητα, ανεργία και ανασφάλεια. Πού είναι, όμως, οι νέοι φιλόσοφοι, πανεπιστημιακοί, ζωγράφοι, ποιητές και τραγουδοποιοί με ιδέες και πνευματικό ανάστημα να εκφράσουν την εποχή, να θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, να ξεβολευτούν; Πού είναι οι ανατροπείς της καθεστηκυίας αισθητικής; Οι διάδοχοι των καινοτόμων δημιουργών Ελύτη, Ρίτσου, Αναγνωστάκη, Γκάτσου, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ζαμπέτα, Ξαρχάκου, Καλδάρα, Λοΐζου, Τσαρούχη, Μόραλη, Κοψίδη, Κουν, Κωνσταντινίδη, Ασιμου κ.λπ.;

Κυριάρχησε η μικροαστική κουλτούρα που απαθανάτισε στους «Μικρούς Μήτσους» ο Λαζόπουλος. Photoshop οπίσθια και σιλικονούχα στήθη μπήκαν με νίτρο στη ζωή μας, πρωινάδικα εγκαταστάθηκαν στα διαμερίσματά μας, τζιπ με τσαρούχια κυριάρχησαν στα όνειρά μας και τηλεψωνάκηδες αναγορεύθηκαν βουλευτές κωλτούρας. Και το «Αλ τσαντίρι» ανέλαβε σχεδόν αποκλειστικά τον επιθετικό σχολιασμό του νεοελληνικού εξαμβλώματος. Αλλά ένα σόου δεν μπορεί να αναπληρώσει το καλλιτεχνικό ρεύμα ιδεών και δράσεων που λείπει. Εξάλλου, η τηλεόραση όλα τα κάνει κιμά. Αφαιρεί από τους πολίτες τη δημιουργικότητα και τη συμμετοχή και τους καθιστά υποχείρια της εξουσίας, παθητικούς καταναλωτές του προκάτ και της κακογουστιάς.

Εάν κάθε φορά εξεγείρονταν λιγάκι από την καυστική κριτική του Λαζόπουλου, εκατομμύρια τηλεθεατές θα ξεχύνονταν στους δρόμους. Η τηλεόραση μεταλλάσσει το πιπέρι σε καραμέλα και το διεγερτικό σε κατασταλτικό. Ακυρώνει τον κριτικό λόγο. Ακόμα και τις υπερβάσεις που επιτρέπουν οι λογοκριτές στον Λαζόπουλο επειδή είναι παιδί των ΜΜΕ με ασυναγώνιστη εμπορικότητα. Οι αγανακτισμένοι νοικοκυραίοι ευχαριστιούνται που τα λέει έξω από τα δόντια για λογαριασμό τους και μετά πάνε για ύπνο ξαλαφρωμένοι. Ούτε οι πιο εύστοχες ατάκες δεν τους ξεκολλάνε απ’ τον καναπέ για να κάνουν τον θυμό τους διαμαρτυρία. Και στις επόμενες εκλογές θα ψηφίσουν τους ίδιους.

Η παραδοσιακή αριστερά συντηρείται ακόμα χάρη στο πολιτιστικό της απόθεμα από το παρελθόν. Δεν ξανοίγεται ούτε διακινδυνεύει. Φοβάται το νέο, το διαφορετικό, το απρόβλεπτο, που δεν έχει αξιολογηθεί από τους ειδικούς.

Το καθιερωμένο χάσκει. Παραέξω, εκτός ΜΜΕ και «Παλλάς», υπάρχουν παιδιά που δημιουργούν παρέες, μουσικοί που παίζουν σε μουσικά σχολεία, καταλήψεις και μπαράκια, ζωγράφοι που κάνουν γκράφιτι σε τοίχους και τρένα, μικρομηκάδες που φτιάχνουν αυτοσχέδια φιλμάκια, εξαιρετικοί γελοιογράφοι και κομίστες με πένα αιχμηρή, ακτιβιστές που στήνουν μπλογκ, φυτεύουν παρκάκια στην άσφαλτο, κάνουν θέατρο δρόμου και εκδίδουν έντυπα σε όλη την Ελλάδα. Αλλά σ’ αυτές τις μικρές σκηνές δεν διεκδικούν δάφνες. Δεν ψάχνουν το φανταχτερό αλλά το αληθινό. Δεν προσφέρουν υλικό χρήσιμο για τηλεοπτικά παράθυρα, ραδιοφωνικά πλέιλιστ και πολιτιστικά τρίστηλα. Και δεν πάνε Μέγαρο.

Στέλιος Ελληνιάδης

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά,  17 Ιανουαρίου 2010

Τα Εξάρχεια των ωδείων και των ιδεών

Εκτός από κλομπ και μολότοφ, εδώ θα βρεις και χειροποίητα λαούτα και δερματόδετα βιβλία. Η πιο επεισοδιακή συνοικία της Αθήνας είναι ίσως και η πιο πολιτισμένη

[φωτ.: ΕΛΕΝΗ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ]

 

Σκεφθείτε μια μικρή συνοικία στο κέντρο της Αθήνας, που περικλείεται από: Γαλλικό Ινστιτούτο, Ελληνοαμερικανική Ενωση, Νομική Σχολή, Κτίριο Κωστή Παλαμά, Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Ακαδημία, Πανεπιστήμιο, Εθνική Βιβλιοθήκη, Λυρική Σκηνή, Πολυτεχνείο, Αρχαιολογικό Μουσείο, Πεδίον του Αρεως και λόφο του Στρέφη.

 Το ‘πε και το ‘κανε το Πανεπιστήμιο. Ανακαίνισε εκ θεμελίων το κτίριο του Τσίλερ στη Σόλωνος, μετατρέποντάς το σε κέντρο επιστήμης, παιδείας και πολιτισμού. Και στο εσωτερικό της περιλαμβάνει βιβλιοπωλεία, δισκάδικα, θέατρα, σχολές χορού, μουσικές σκηνές, συλλόγους και πολιτικά στέκια, σχολεία και φροντιστήρια, και όλη τη σύγχρονη τεχνολογία πληροφορικής, μαζί με σπίτια, καφενεία, μπουτίκ, μπακάλικα, ξενοδοχεία, δικηγορικά γραφεία, πλούσια λαϊκή αγορά κι ένα αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο!

Αυτή η συνοικία, με ακτίνα τετρακοσίων μέτρων από την κεντρική της πλατεία, είναι τα Εξάρχεια. Μια συνοικία μοναδική, που έχει απ’ όλα σε απόσταση λίγων λεπτών: κατοικία, παιδεία, πολιτισμό, εμπόριο, ψυχαγωγία, συγκοινωνίες.

Αν αποκλειστείς στα Εξάρχεια, δεν θα σου λείψει τίποτα! Ενας τόπος κουλτούρας που διαφέρει από τους προσχεδιασμένους τόπους διαχείρισης των αναγκών. Ενας χώρος που όλο το εικοσιτετράωρο μπαινοβγαίνουν χιλιάδες νέοι με βιβλία, CD, υπολογιστές και εφημερίδες, πηγαίνοντας για δουλειά, σπουδές, αναψυχή και ψώνια.

Η περιοχή έχει αλλάξει από την εποχή που ο Ορέστης Μακρής έκανε τον μεθύστακα στην ταβέρνα του Μπαρμπα-Γιάννη, ο Χορν πολιορκούσε τη Λαμπέτη στα σκαλοπάτια της Νεάπολης και ο Γιώργος Φούντας έσφαζε τη Μελίνα Μερκούρη στην Καλλιδρομίου για το φινάλε της «Στέλλας» του Κακογιάννη, αλλά υπάρχουν ακόμα ευδιάκριτα ίχνη μιας άλλης αρχιτεκτονικής και άλλων χαρακτηριστικών, που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Στο «Ιδεόγραμμα» βγάζουν βιβλία φτιαγμένα στο χέρι. Το «Πανελλήνιον» είναι γεμάτο με σκακιστές που παίζουν κάτω από τη φωτογραφία του Καρπόφ, που είχε επισκεφθεί το καφενείο το 1992. Στον «Ασημακόπουλο» γαλακτομπούρεκα προκαλούν τους περαστικούς. Στη «Μουριά» παίζουν τάβλι στα ωραία μωσαϊκά και στη στοά της Οπερας ο Φώτης συνεχίζει την παράδοση του πατέρα του διατηρώντας τον καναπέ του τσαγγάρη και επιδιορθώνοντας αριστοτεχνικά τα παπούτσια των περιοίκων και των χορευτών της Λυρικής.

Σήμερα, το κύριο γνώρισμα της περιοχής είναι οι νέοι. Χιλιάδες νέοι. Αν και η μετεγκατάσταση πολλών σχολών στην Πανεπιστημιούπολη συμπαρέσυρε τη φοιτητική κατοίκηση, μια ψαγμένη γενιά νέων απ’ όλη την Αθήνα βρήκε στα Εξάρχεια ό,τι την ενδιαφέρει. Μουσική, πληροφορική, κόμικς, φλερτ, ακτιβισμό, μόδα, κοινωνικότητα. Οι φιγούρες του Παλαμά, του Λαπαθιώτη, του Φίνου και της Βέμπο, του Βακιρτζή και του Βάρναλη στην ταβέρνα του Γιαμπάνη, σηματοδότησαν τα παλιά Εξάρχεια όπως και οι μεταγενέστερες των Βακαλόπουλου, Ασιμου, Κωνσταντινίδη, Μπαλή, Γώγου, Ελεφάντη, Χρηστάκη και των Φελέκη, Βούλγαρη, Ξαρχάκου, Παπαγιώργη και Καλαϊτζή στη μεταπολίτευση.

Με λάπτοπ και λαϊκά όργανα

Τα τελευταία χρόνια, όμως, δεσπόζουσες είναι οι φυσιογνωμίες των νέων που δίνουν ζωή στις κυψέλες πολιτισμού και πολιτικής. Παιδιά με λάπτοπ, μπαγλαμάδες, σκουλαρίκια, ξένες γλώσσες και ευαισθησίες. Οχι μόνο τα παιδιά με τα μαύρα που απεικονίζονται στα γκράφιτι του Pete. Παιδιά που ασχολούνται με τέχνες και γράμματα, παιδιά που φυτεύουν δέντρα στο πρώην πάρκινγκ της οδού Ναυαρίνου το οποίο μετατράπηκε με φαντασία και φτυάρια σε αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο με δέντρα, καθιστικά, παιδική χαρά και χώρους προβολών και παραστάσεων. Ακτιβιστές που συνυπάρχουν με δραστήριους κατοίκους και επαγγελματίες που συμμετέχουν σε επιτροπές και συλλόγους των Εξαρχείων.

Ολα αλληλένδετα, σε σωστές δόσεις. Μέσα σε πολυκατοικίες και μαγαζιά ένα πολύμορφο εργαστήρι παραγωγής ιδεών και πραγμάτων. Το πιο μεγάλο στα Βαλκάνια. Φιλοξενεί, διακινεί και παράγει προϊόντα πολιτισμού για άμεση χρήση και εξαγωγή. Αυτό που στο Βερολίνο ή το Πεκίνο αποκαλείται «creative area». Σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης, μια συνοικία με 340 εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία, συν δεκάδες τυπογραφεία, βιβλιοδετεία, ατελιέ γραφιστικών και φωτογραφικά εργαστήρια θα αποτελούσε το καμάρι της πόλης!

Πολλοί εκδότες-βιβλιοπώλες έχουν διαμορφώσει όμορφα κτίρια σε πολυχώρους γραμμάτων και τεχνών. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών-Βιβλιοπωλών και οι αθηναϊκοί φορείς του βιβλίου ΣΕΒΑ και ΣΕΚΒ στη Θεμιστοκλέους. Πιο πέρα το «Κέντρο Λόγου και Τέχνης» του Θανάση Καστανιώτη, η «Αγρα» του Σταύρου Πετσόπουλου στη Ζ. Πηγής, το «Παρ’ υμίν» του Λευτέρη Τζανακάκη στη Χ. Τρικούπη, η «Στιγμή» του Αιμίλιου Καλιακάτσου στην Καλλιδρομίου, η «Αγκυρα» της οικογένειας Παπαδημητρίου στη Σόλωνος, η «Ωκεανίδα» στη Δερβενίων…

Μεγάλα βιβλιοπωλεία («Πολιτεία», «Εστία» και «Πρωτοπορία»), αλλά και μεγάλης πολυφωνίας: «Ναυτίλος» (πολιτικοκοινωνικό και θρησκευτικό βιβλίο!), «Μαρξιστικό» (κλασικό), «Φαγκότο» (μουσικό), «Ελεύθερος Τύπος» (αντιεξουσιαστικό), «Σωτήρ» (εκκλησιαστικό), «Solaris» και «Comicon» (κόμικς και επιστημονική φαντασία), «Γκούτεμπεργκ-Τυπωθήτο», «Παπασωτηρίου» και «Σαββάλας» (εκπαιδευτικό), μέχρι και το βιβλιοπωλείο του Αδωνη Γεωργιάδη (αρχαιοελληνική δόξα και βιβλία περί σωμάτων ασφαλείας και εθνικής άμυνας…).

Παρουσιάσεις και τραπεζάκια έξω

Σε αρκετά βιβλιοπωλεία («ΚΨΜ», «Εναλλακτικό», «Πατάκη» κ.ά.) οργανώνονται ομιλίες και παρουσιάσεις βιβλίων και στους νέους χώρους συνδυάζεται ο καφές με διακίνηση βιβλίων και ιδεών.

Ο «Γαβριηλίδης» βγάζει τραπεζάκια έξω το Σάββατο. Το «Dasein» με προβολές και φιλοσοφικές συζητήσεις, το καφέ-βιβλιοπωλείο «Βοξ» του Λιβάνη και στην Μπλε πολυκατοικία το «Φλοράλ» του Γιώργου Θαλασσινού και των εκδόσεων «Οξύ» που υπέστη την εισβολή της αστυνομίας στην παρουσίαση ενός πολιτικού βιβλίου!

Οι εταιρείες διανομής (Χριστάκης, Τζανακάκης, «Κατάρτι», Μαρίνης, Σίμος, Κανάκη κ.ά.) διοχετεύουν καθημερινά χιλιάδες βιβλία ώς το πιο ακριτικό βιβλιοπωλείο.

Αν ο πρώτος στύλος είναι βιβλίο, ο δεύτερος είναι μουσική. Μπορείς να βρεις από ψηφιακό εξοπλισμό για στούντιο ηχογραφήσεων στο Bon studio και ενισχυτές Marshall, κιθάρες Fender και ρώσικα πιάνα σε τριάντα καταστήματα μέχρι τούρκικα ούτια στην «Πανδώρα»! Και χειροποίητα μπουζούκια και μπαγλαμάδες στα οργανοποιεία του Βάρλα και του Καφετζόπουλου που έχουν πελάτες απ’ τη Φιλανδία και το Ισραήλ!

Αλλα τόσα δισκάδικα, συνεχίζοντας την παράδοση του «Pop 11» και της «Στροφής» του Μανάκου, εξειδικευμένα. Κλασική και τζαζ στη «Λέσχη του Δίσκου» και τα άλλα μαγαζιά στη Στοά της Οπερας, ραπ, ελεκτρόνικα, ιντάστριαλ και χαρντ ροκ στα Discobole, Darkcell Records, Art Rat, Purple Haze κ.λπ., βινύλια σίξτις στο κουκλίστικο Phonograph Records του Φώτη στην Α. Μεταξά και Καζαντζίδης στα «Λιοτρόπια». Ανεξάρτητες παραγωγές από τις δισκογραφικές «Καθρέφτη» του Μωϋσή Ασέρ και «Protasis» του Νίκου Οικονόμου.

Στα ωδεία προσέρχονται καθημερινά εκατοντάδες παιδιά και έφηβοι για να μάθουν πιάνο ή ποντιακή λύρα. «Παλλάδιον», Εθνικό Ωδείο, «Μουσικοί Ορίζοντες» και Νάκας με εκδόσεις, όργανα και αίθουσα συναυλιών. Επίσης συνεχίζει η σχολή του Σίμωνα Καρά για ψαλτάδες, μουσικούς και δασκάλους παραδοσιακής μουσικής. Και στο αυτοδιαχειριζόμενο «Nosotros» δεκάδες νέοι μαθαίνουν μπουζούκια και κιθάρες, μαζί με ομάδες θεάτρου, χορού, κινηματογράφου και φωτογραφίας που δραστηριοποιούνται στον πολυχώρο της πλατείας.

Στις μουσικές σκηνές, πέρα από το «An Club» που έχει φιλοξενήσει από Παύλο Σιδηρόπουλο έως Blind Faith, είναι οι «Βάτραχοι», «After Dark», «In Vivo», «Texas Necropolis», «Παράφωνο» κ.λπ. Στο ελληνικό τραγούδι, «Ταξίμι», «Ρεμπέτικη Ιστορία», «Κάβουρας», «Μποέμισσα», «Μακάρι», «9/8», «Σφεντόνα», «Μπαράκι του Βασίλη» κ.ά., με ρεμπέτικο, λαϊκό, μπαλάντες και έντεχνο τραγούδι. Περπατώντας στα Εξάρχεια συναντάς παρέες που διασκεδάζουν στα καφενεία με κιθάρες, μπουζούκια, τσιπουράκι και μεζέδες. Τα καφενεία Μεσολογγίου και Κωλέττη, της Ναυαρίνου και του Ρούσου, «Μύλος», «Χάρτες», «Ιντριγκα», «Διπλό Καφέ», «Χημείο» και «Ντεκαντάνς» είναι λίγα από τα αμέτρητα καφέ-μπαρ όπου συχνάζουν οι νέοι και οι αγέραστοι.

Γευστική ποικιλία

Σαν αντίλογος στα φαστφουντάδικα άνοιξαν φαγάδικα με υλικά βιολογικής καλλιέργειας («Βασιλικός» και «Γιάντες»). Μαζί με τις παραδοσιακές ταβέρνες «Αμα Λάχει», «Ροζαλία», «Τσέλιγκας», «Βεργίνα» κ.λπ. και τα μοντέρνα εστιατόρια («Salero», «Φασόλι» κ.ά.). Αν προσθέσεις ψησταριές και σουβλατζίδικα («Προδόρπιον», «Κάβουρας», «Αγραφα» κ.λπ.), το «Σοφρά» με αυθεντικό τούρκικο κεμπάπ στην πλ. Κάγνιγγος, αλλά και μπιραρίες, τρατορίες, κρεπερί, τοστάδικα, ρυζογαλάδικα και ζαχαροπλαστεία, συν τις ψαροταβέρνες της Θεμιστοκλέους, η γευστική ποικιλία είναι πλήρης. Ο συνεταιριστικός «Σπόρος» φέρνει καφέ, τσάι και άλλα φυσικά προϊόντα από ζαπατίστικες κοινότητες και κοοπερατίβες του Μεξικού, Ισημερινού, Βολιβίας κ.λπ. που δεν φτάνουν στα ράφια του σουπερμάρκετ. Για τους οικόσιτους η σαββατιάτικη λαϊκή αγορά είναι παράδεισος.

Ενώ ολόκληρες πόλεις δεν έχουν ούτε έναν κινηματογράφο, στα Εξάρχεια, «Ριβιέρα», «Βοξ» και «Εκράν» το καλοκαίρι και «Ελλη», «Οπερα και Ααβόρα» το χειμώνα προβάλλουν καλές ταινίες. Εργα ποιότητας ανεβάζουν το Νέο Ελληνικό Θέατρο, ο «Φούρνος» και το «Θέατρο των Εξαρχείων».

Μαθαίνοντας αλβανικά

Η ανακαίνιση του επιβλητικού Χημείου που έχτισε ο Τσίλερ και η μετατροπή του σε μουσείο, βιβλιοθήκη και χώρο διαλόγου, δίνει νέα ώθηση στην περιοχή. Καθημερινά, εκτός από τους φοιτητές διαφόρων σχολών (Αρχιτεκτονική, Νομική, Παιδαγωγικό κ.λπ.) και ΙΕΚ (Akto, Δέλτα κ.ά.), 3.500 σπουδαστές καταφθάνουν στα Εξάρχεια για τα μαθήματα 28 γλωσσών (μέχρι αλβανικά και περσικά) που διδάσκονται στο «Διδασκαλείο» του Πανεπιστημίου.

Αντίστοιχα, εκατοντάδες μετανάστες έχουν μάθει ελληνικά από την ομάδα δασκάλων «Πίσω Θρανία» στο «Στέκι Μεταναστών», όπου συναντιούνται πολλές από τις πενήντα συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στα Εξάρχεια. Από εκεί ξεκίνησε και το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ που καθιερώθηκε ως θεσμός. Και στο «Αυτόνομο Στέκι» συνυπάρχουν άλλες συσπειρώσεις.

Με πολλούς νέους δικηγόρους, το Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα συμπαραστέκεται σε όσους υποφέρουν από την κρατική αυθαιρεσία. Και ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών έχει πάρει πολλές πρωτοβουλίες με παρεμβάσεις στις αρχές και εκδηλώσεις στα γραφεία της Ακαδημίας. Κοντά είναι η Νομική Βιβλιοθήκη και το Ταμείο Προνοίας Δικηγόρων. Και το ΚΕΘΕΑ που βοηθάει χρήστες να απαλλαγούν από τα ναρκωτικά, ενώ για όσους προτιμούν τα σπορ, ο ένδοξος Αστέρας συμπλήρωσε 81 χρόνια μπάλας!

Στα Εξάρχεια βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, το οποίο μετακόμισε πρόσφατα, αλλά συνοικία δεν άλλαξε. Το ΚΚΕ διατηρεί το κεντρικό βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής» δίπλα στην εκκλησία της Ζ. Πηγής. Η απόπειρα μεταφοράς του υπουργείου Πολιτισμού σε περιοχή πολιτιστικά ουδέτερη ήταν εξαιρετικά άστοχη.

Καλύτερα θα ήταν να είχε κηρύξει τα Εξάρχεια διατηρητέα! Και ο Δήμος Αθηναίων να φρόντιζε περισσότερο την καθαριότητα, τα πεζοδρόμια, τα σκαλοπάτια, το πράσινο και την ανακύκλωση.

Τα Εξάρχεια βάλλονται από τα ΜΜΕ, αλλά έχουν δικούς τους διαύλους επικοινωνίας. Εκδηλώσεις στην πλατεία, συναθροίσεις στην αίθουσα Γκίνη του Πολυτεχνείου, χιλιάδες σάιτ στο Διαδίκτυο, αφίσες, πανό, προκηρύξεις, εφημερίδες και περιοδικά. «Εποχή», «Πριν», «Ουτοπία», «Γαλέρα», «Βαβέλ», «Αρδην», «Αλάνα», «Resistencias», «Βαβυλωνία», «Athens Voice», «Πολίτες», «Διαβάζω», «Οδός Πάνος», «Τετράδια», «Το δέντρο» και πολλά άλλα. Και η Απογευματινή σταθερά στη Φειδίου. Κι εμείς στα Εξάρχεια με το «Ντέφι». Ηδη λειτουργούν διαδικτυακά ραδιόφωνα, όπως το vmr.gr που εκπέμπει από το δισκάδικο του Νεκτάριου στη Διδότου, ενώ το tvxs.gr του Στέλιου Κούλογλου καλύπτει συστηματικά τα γεγονότα στην περιοχή.

Για τατουάζ και κομπολόγια

Αν θέλεις να γίνεις μουσικός, γραφίστας ή ζογκλέρ, αν θέλεις να κουρευτείς στρέιτ στη Μένη ή παράξενα στην Αστρινιώ, να ζωγραφίσεις στο δρόμο, να κάνεις τατουάζ στη «Medusa Tattoo», να βγάλεις καλές φωτοτυπίες στου Βαθειά, να χαρτζιλικώσεις τους βαλκάνιους μουσικούς του δρόμου, να πρασινίσεις το μπαλκόνι σου στο «Allegre grow shop»… Να αγοράσεις μεταχειρισμένα ρούχα στο «Yesterday’s bread», πειρατικά CD από Αφρικάνους, χειροποίητες κούκλες και πορτατίφ στο Strawberry, ασυνήθιστα μπεγλέρια στο Αθηναϊκό Κέντρο κομπολογιού, τισέρτ με απίθανες στάμπες που φτιάχνουν οι ροκάδες στο «The Lab», λουλούδια από τον Κώστα στο πεζοδρόμιο του Χημείου και μανταρίνια από το καρότσι του Γιάννη απέναντι από το Παιδαγωγικό, ακόμα και ντέξιον για την αποθήκη ή το μαγαζί σου, πηγαίνεις στα Εξάρχεια. Και όλα τα καταστήματα αερομοντελισμού είναι συγκεντρωμένα στην Ιπποκράτους.

Μπορεί τόσα θαυμαστά να χωράνε σε μια τόσο μικρή συνοικία; Στα Εξάρχεια, ναι!

Χιλιάδες άνθρωποι, όλο το εικοσιτετράωρο, χιλιάδες δράσεις. Δημιουργικοί χειρόνακτες με πινέλο ή «ποντίκι». Με σημαντικές επενδύσεις σε κτήρια, ποιοτικές υπηρεσίες και προϊόντα. Χωρίς βιομηχανίες θεάματος-ακροάματος και Mall. Με ανθρώπους της καινοτομίας και των ιδεών. Με εναλλακτικές προτάσεις διαβίωσης. Αυτή είναι η αληθινή φύση και ο πλούτος των Εξαρχείων. Πολλαπλά πεδία δημιουργικής συμβίωσης και αμέτρητοι άνθρωποι που επανδρώνουν εκπαιδευτικά ιδρύματα, καλλιτεχνικά εργαστήρια, κοινωνικούς φορείς, χώρους ψυχαγωγίας και καταστήματα. Τα Εξάρχεια είναι τόπος ζεστός και δυναμικός που αντέχει και τις όποιες παραφωνίες του. Τόπος με παράδοση αντίστασης από την Κατοχή και τεράστια συμβολή στον αντιδικτατορικό αγώνα με Πολυτεχνείο, Χημείο και Νομική. Ενας τόπος ευαισθησίας, ζύμωσης και αναζωογόνησης.

Η πολιτική του κράτους θέτει πολλά ερωτήματα. Γιατί η βαριά οπλισμένη αστυνομική δύναμη κάνει ταπεινωτικούς ελέγχους και προσαγωγές νέων, σπουδαστών, εργαζομένων ή πελατών, ενώ αφήνει τους εμπόρους ναρκωτικών να πουλάνε ανενόχλητα την ηρωίνη στα θύματά τους;

Μήπως η δράση των πολιτικά ανώριμων «μπαχαλάκηδων» υποθάλπεται γιατί αποσπάει την οργή της κοινής γνώμης από τους ληστές του δημόσιου πλούτου (Χρηματιστήριο, Siemens, ομόλογα, Βατοπέδι κ.λπ.);

Και τα σχέδια για «ανάπλαση»; Οι συμβολαιογράφοι επισημαίνουν ότι «το real estate καραδοκεί»! Τσολιαδάκια και μουσακάς στην Πλάκα, καπουτσίνο και σαγανάκι στου Ψυρρή, ουίσκι μπόμπα και διασκεδαστήρια στον Κεραμεικό. Συν ακριβά «στούντιο» και «λοφτ» για νεόπλουτους.

Η μέθοδος δοκιμασμένη. Προηγείται η τεχνητή υποβάθμιση και πτώση τιμών, ακολουθούν οι μαζικές αγορές από «ημέτερους» και μετά η «αναβάθμιση»!

Οποια κι αν είναι τα «σχέδια», όσο μεγάλη κι αν είναι η εξωτερική πίεση, η κοινωνία των Εξαρχείων σφύζει από ζωή και δημιουργία. Και δεν χρειάζεται μετάλλαξη.

Στέλιος Ελληνιάδης

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά,  Κυριακή 15 Νοεμβρίου 2009