Υπέροχοι μαθητές σε σχολεία φυλακές!

Τι σχέση έχει ο Μάρκος Βαμβακάρης με τους Ρόλινγκ Στόουνς και ο Μπόμπ Ντίλαν με τον Άκη Πάνου; Αυτό ήταν το θέμα της ομιλίας στο 2ο Λύκειο Δάφνης, μπροστά σε διακόσια πενήντα κορίτσια κι αγόρια, που αποτελούν το φετινό δυναμικό του.

Μαζί με τους καθηγητές και τον Λυκειάρχη, τον Στέλιο Μενεξή. Ο πρώτος συνδετικός κρίκος ήταν η κυριακάτικη εκπομπή μου Στο Κόκκινο 105,5. Ο δεύτερος, οι ομιλίες στο «@Ρουφ» για το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι. Έτσι γνωρίστηκα με τους καθηγητές που πήραν την πρωτοβουλία για την πρόσκληση στο Λύκειο.

Σχεδόν δύο ώρες κράτησε η εκδήλωση στο αμφιθέατρο του σχολείου, με την ομιλία και τις ερωταπαντήσεις που ακολούθησαν. Στο τέλος, σαν να μην έφτανε αυτό, αρκετοί μαθητές μαζεύτηκαν μπροστά στη σκηνή και ζητούσαν να υπάρξει μία συνέχεια. Τα παιδιά με μάγεψαν με την ευγένεια και τη συμμετοχή τους. Και οι δάσκαλοι με το ενδιαφέρον τους για τα παιδιά και την ανοιχτόμυαλη προσέγγισή τους. Μία πραγματικότητα εντελώς διαφορετική, ανατρεπτική, της γνωστής εικόνας που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ για τα σχολεία. Αλλά και της μίζερης αναπαράστασης που ίσως άθελά τους κάνουν ορισμένοι συνδικαλιστές στα τηλεπαράθυρα μιλώντας μόνο με μελανά χρώματα για την κατάσταση στην παιδεία προκειμένου να διασφαλίσουν τα εργασιακά δικαιώματα και να αυξήσουν τις πενιχρές αμοιβές των εκπαιδευτικών. Ήταν τόσο όμορφο αυτό που ένιωθα, που φοβήθηκα μην είναι μια παραίσθηση, μια πρώτη εξωτερική εντύπωση που κρύβει μια άλλη πραγματικότητα. Γι’ αυτό, ξαναπήγα, για να βεβαιωθώ ότι δεν ήταν επιφανειακή και παραπλανητική η εντύπωση που σχημάτισα, και για να δοθεί συνέχεια σ’ αυτή τη φρέσκια σχέση.

Η δεύτερη αφορμή ήταν, λίγες μέρες αργότερα, μία θεατρική παράσταση που είχαν ετοιμάσει, με δουλειά ενός χρόνου, οι μαθητές σε συνεργασία με δύο καθηγήτριές τους. Καμιά δεκαπενταριά «ηθοποιοί» μετέφεραν στη σχολική σκηνή το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Οδυσσέα, γύρισε πίσω», με αυτοσχέδια σκηνικά, νεανικά κοστούμια και ανάλογες μουσικές μπροστά σε μπαμπάδες και κυρίως μαμάδες, μαζί με συμμαθητές, φίλους και δασκάλους.

Ηλεκτρικές κιθάρες και κρητική λύρα

Η τρίτη πρόσκληση αφορούσε τη μουσική ομάδα. Γιατί, εκτός από τη θεατρική, κάθε Παρασκευή μεσημέρι μαζεύονται 20-25 μαθητές, μετά τη λήξη των μαθημάτων, για να συζητήσουν περί μουσικής και τραγουδιών. Ήδη αισθανόμουν πολύ άνετα ανάμεσά τους. Ένας ένας σηκωνόταν στον πίνακα, έγραφε τα στοιχεία τού τραγουδιού που είχε επιλέξει, μοίραζε φωτοτυπίες με τους στίχους, έδινε πληροφορίες για το τραγούδι και τον καλλιτέχνη και η παρουσίαση έκλεινε με την ακρόαση του τραγουδιού από ένα φορητό μηχανάκι. Εντύπωση μού έκανε η άνεση με την οποία τα παιδιά δέχονται τη διαφορετικότητα του άλλου. Υπήρχε μεγάλη ποικιλία ακουσμάτων, από σκληρό ροκ μέχρι γαλλικές μπαλάντες και Πλούταρχο. Αρκετά από τα παιδιά παίζουν μουσικά όργανα, κυρίως ηλεκτρική κιθάρα. Μάλιστα, η έκπληξη ήταν οι τρεις νέοι που έπαιξαν ζωντανά δικές τους διασκευές με ντραμς, κιθάρα και κρητική λύρα!
Στη συνέχεια, πρότεινα στην ομάδα να έρθει σύσσωμη στο ραδιόφωνο, να κάνουμε μαζί μία εκπομπή, με τραγούδια που θα έχουν διαλέξει και θα τα παρουσιάσουν οι ίδιοι. Η ιδέα τούς άρεσε πολύ και ένα κυριακάτικο μεσημέρι, είκοσι παιδιά πλημμύρισαν τους μικρούς χώρους του σταθμού, στου Ψυρρή. Με μεγάλη άνεση, οι μαθητές πήραν την εκπομπή πάνω τους, έπαιξαν μουσική και έκαναν σχόλια, όχι μόνο για τα τραγούδια, αφού ακόμα και τα κορίτσια είχαν άποψη για την πορεία της Μπαρτσελόνα!
Μέσα από τις επαφές μας, φάνηκε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν μετά το σχολείο, αλλά αισιοδοξούν ότι θα τα καταφέρουν παρ’ όλο που ανήκουν σε μικρομεσαίες οικογένειες, χωρίς να έχουν τίποτα εξασφαλισμένο. Παιδιά με ποιότητα, παιδιά με ανησυχίες, παιδιά με σχέδια και όρεξη για δημιουργία. Ωραία παιδιά. Αλλά, κάποια στιγμή αναρωτήθηκα, γιατί να είναι υποχρεωμένα αυτά τα παιδιά να περνούν καθημερινά τόσες ώρες επί τόσα χρόνια μέσα σε ένα σχολείο καθαρό μεν, αλλά καγκελόφραχτο από παντού; Ακόμα και οι πόρτες των τάξεων είναι σιδερένιες, χειρότερες κι από φυλακής, αφού δεν διαθέτουν ούτε ένα μικρό παραθυράκι! Τα παιδιά δεν φαίνεται να το συνειδητοποιούν, μη έχοντας γνωρίσει κάτι άλλο, και δυστυχώς το συνηθίζουν. Δηλαδή, μάθε παιδί μου γράμματα και φτιάξε χαρακτήρα σε ένα κτηριακό περιβάλλον που δεν διαφέρει σε τίποτα από μία φυλακή ανηλίκων. Δεν είναι τερατώδες;
Συντρώγοντας με τους καθηγητές, διαπίστωσα ότι αυτές οι αποφάσεις που εφαρμόζονται σχεδόν σε όλα τα σχολεία, παίρνονται έξω από τα σχολεία, με πρόσχημα κάποιες ζημιές που γίνονται κατά καιρούς. Αντί, λοιπόν, να υπάρξει μία ήπια αντιμετώπιση του προβλήματος, η αντιπαιδαγωγική εξουσία μετατρέπει το κτήριο του σχολείου στα πρότυπα μιας φυλακής, στην οποία ο μαθητής είναι υποχρεωτικά εγκλεισμένος μέχρι να γίνει δεκαοκτώ ετών. Ένα καθεστώς που ασφαλώς δεν υφίσταται σε κανένα ιδιωτικό σχολείο, ούτε στα δημόσια σχολεία που βρίσκονται σε πιο εύπορες περιοχές. Στη Δάφνη, η μόνη ελπίδα απεικονιζόταν στα λουλούδια που βρίσκονται περιποιημένα στο προαύλιο, σαν όαση μέσα στο σίδερο και το μπετόν.  

Εκπαιδευτικοί άλλης κοπής

Τι θα γίνουν, λοιπόν, όλα αυτά τα παιδιά, που έχουν τόση αθωότητα, τόση όρεξη και τόσο ενθουσιασμό; Ποιος νοιάζεται για το μέλλον τους; Για την αξιοποίησή τους και όχι για τη χειραγώγηση και απονεύρωσή τους;
Οι πιο ευαίσθητοι δάσκαλοι είναι φανερό ότι νοιάζονται και προσπαθούν. Το είδα στο σχολείο, το άκουσα από τους μαθητές και το βίωσα κάνοντας παρέα με τους φιλόξενους καθηγητές στη Δάφνη. Κι απ’ αυτή την άποψη, ίσως τα πράγματα να είναι καλύτερα από παλιότερες εποχές. Ποιος εκπαιδευτικός θα βοηθούσε τους πιο αδύνατους μαθητές εκτός ωραρίου χωρίς πρόσθετη αμοιβή (κι αυτό γίνεται!) και ποιος θα ανησυχούσε για τα παιδιά που έχουν σοβαρά προβλήματα στο σπίτι; Αλλά και ποιος λυκειάρχης, στα χρόνια μου, θα καλούσε κάποιο διανοούμενο στο σχολείο να μιλήσει για το ροκ και το ρεμπέτικο! Γι’ αυτό, ένιωσα τεράστια ανακούφιση και αγαλλίαση όταν βεβαιώθηκα ότι αυτή η εμπειρία δεν ήταν εικονική, κι απ’ την άλλη βλαστήμησα το σύστημα και τους αρμόδιους γραφειοκράτες που πιστεύουν περισσότερο στην παιδαγωγική δύναμη της σιδερένιας πόρτας παρά στην αγωγή της ψυχής που επιλέγουν οι καθηγητές και τα παιδιά της θεατρικής και της μουσικής ομάδας στο 2ο Λύκειο της Δάφνης. Μπορεί τα παιδιά να μην ασχολούνται πολύ με την πολιτική, αλλά σίγουρα καταλαβαίνουν ήδη αρκετά ώστε στην ερώτησή μου για τους πολιτικούς, να απαντήσουν ομόφωνα, στον αέρα, με επιφωνήματα και εκφράσεις όχι και τόσο κολακευτικά για τους διαχειριστές της εξουσίας.
Ένας άλλος κόσμος είναι πράγματι εφικτός!

Στέλιος Ελληνιάδης

 

[H φωτογραφία -Το 2ο Λύκειο Δάφνης Στο Κόκκινο 105,5- είναι του Στέλιου Ελληνιάδη]

 ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ  :

 φ. 68, 4 Ιουνίου 2011 

 

Ο επαναστάτης με τη Fender

Στα 27 του ο Τζίμι Χέντριξ ήταν ήδη θρύλος. Σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του, πολλοί τον μιμούνται, κανείς δεν τον ξεπέρασε.

Το όνειρο του Γιάννη Σπάθα (Socrates), του Αρη Τασούλη (Μπουρμπούλια), του Γιάννη Κιουρκτσόγλου, του Νίκου Δαπέρη, του Τάκη Ανδρούτσου (Πελόμα Μποκιού) και κάθε νεαρού κιθαρίστα πριν από σαράντα χρόνια ήταν να αποκτήσει μία κιθάρα Fender Stratocaster και έναν ενισχυτή Marshal 100 Watt. Δηλαδή, τα βασικά εργαλεία του Τζίμι Χέντριξ επί σκηνής.

[Ο Τζίμι Χέντριξ στο φεστιβάλ του Γούντστοκ. Στο βάθος διακρίνεται ο Μπίλι Κοξ.]

 

Περνώντας από την πιο ελαφριά ποπ στο πιο σκληρό ροκ, τα ελληνικά συγκροτήματα δέχονταν επιρροές από τους πιο εντυπωσιακούς και καινοτόμους μουσικούς. Ο Πιτ Τάουνσεντ των Who και ο Τζίμι Χέντριξ ήταν αυτοί που ξεχώριζαν περισσότερο. Οχι μόνο για τη δεξιοτεχνία τους, αλλά και για τις παραμορφώσεις που επέβαλαν στους ήχους σε συνδυασμό με τη σκηνική τους παρουσία που ξέφευγε από τα ήθη της εποχής.

Ειδικά ο Χέντριξ, που πέθανε πριν από 40 χρόνια, στις 18 Σεπτεμβρίου του 1970, άλλαξε τον τρόπο που παιζόταν και ακουγόταν η ροκ μουσική. Ολοι οι κιθαρίστες είχαν σαν βάση το ριθμ εντ μπλουζ. Στην Αγγλία, οι Ερικ Κλάπτον, Τζεφ Μπεκ, Κιθ Ρίτσαρντς, Πίτερ Γκριν, Τζον Μάγιαλ, Αλέξις Κόρνερ, Τζίμι Πέιτζ και πολλοί άλλοι εμπνέονταν απεριόριστα από τον ήχο της ακουστικής κιθάρας που προερχόταν από το Δέλτα του Μισισιπή και της ηλεκτρικής από το Σικάγο. Ολοι, όμως, ήταν λευκοί. Μέχρι που εμφανίστηκε ο Χέντριξ στο Λονδίνο. Ενας κιθαρίστας που διαμόρφωσε το προσωπικό του στιλ παίζοντας κλασικό ριθμ εντ μπλουζ και ροκ εντ ρολ με τους Isley Brothers και τον Λιτλ Ρίτσαντ στην Αμερική, χωρίς να κρύβει το θαυμασμό του για τον Μπομπ Ντίλαν και τον Εντι Κόχραν.

Ενα στιλ που ταίριαζε περισσότερο σε λευκούς ακροατές, που αναγόρευαν σε ινδάλματα τους σολίστες της κιθάρας, και λιγότερο σε μαύρους που εκφράζονταν καλύτερα μέσα από τους ρυθμούς της σόουλ μουσικής και τις φωνές του Τζέιμς Μπράουν και της Αρίθα Φράνκλιν. Γι’ αυτό, το ταλέντο του Τζίμι αναγνωρίζεται πρώτα στην Αγγλία, όπου οι κιθαρίστες προσπαθούσαν να δημιουργήσουν νέες πρωτότυπες φόρμες. Ο Χέντριξ έγινε αποδεκτός και βρήκε το κατάλληλο περιβάλλον για να δείξει το ταλέντο και την ευρηματικότητά του.

Στην Αμερική, ακόμα και στους προοδευτικούς κύκλους, οι μαύροι ήταν με τους μαύρους, οι λευκοί με τους λευκούς. Στο Γούντστοκ, το 1969, ελάχιστοι ήταν οι μαύροι καλλιτέχνες στο πλουσιότατο πρόγραμμα του φεστιβάλ. Κι όταν πια εμφανίστηκε ο Χέντριξ, στο κλείσιμο του τριημέρου, είχε μείνει μόνο το ένα τρίτο των πεντακοσίων χιλιάδων θεατών. Βέβαια, αποζημιώθηκαν για την αντοχή τους, γιατί ο Χέντριξ ήταν κάτι διαφορετικό και αποθεώθηκε όταν έπαιξε τον αμερικανικό εθνικό ύμνο σε μια ελεύθερη διασκευή που αναιρούσε το μιλιταριστικό χαρακτήρα του και έκτοτε θεωρείται το απαύγασμα των μουσικών του αντιπολεμικού κινήματος.

 

Ενωσε την πολιτική με τη μουσική

Στο Λονδίνο, ο Χέντριξ απέκτησε το σταθερό περιβάλλον που του έλειπε. Εχοντας χάσει νωρίς τη μητέρα του, στα 36 της από αλκοόλ, και με τα τρία από τα τέσσερα αδέρφια του με αναπηρίες μοιρασμένα σε ορφανοτροφεία και ανάδοχες οικογένειες, ο Χέντριξ, μόλις απολύθηκε από το στρατό που είχε καταταγεί για να γλιτώσει μια καταδίκη για κλοπή αυτοκινήτων, γύριζε σε όλη την Αμερική, από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο και από κλαμπ σε κλαμπ, προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε διάφορα μαύρα συγκροτήματα.

Η τύχη του άλλαξε όταν ο μπασίστας των Ανιμαλς Τσας Τσάντλερ έγινε μάνατζέρ του και προσπάθησε να διοχετεύσει όλη αυτή τη δημιουργικότητα σε μια πετυχημένη καριέρα, με τη συνοδεία δύο λευκών μουσικών (Μιτς Μίτσελ και Νόελ Ρέντινγκ). Τα πρώτα δισκάκια 45 στροφών (Hey Joe, Purple Haze κ.λπ.) τον καθιέρωσαν αμέσως στην Αγγλία, ενώ στην Αμερική χρειάστηκε η επεισοδιακή του εμφάνισή στο φεστιβάλ του Monterey για να γίνει γνωστός.

Ενας μαύρος που έπαιζε ψυχεδελικό ροκ, ντυμένος χίπικα, με πολύχρωμα φαρδιά πουκάμισα και χαϊμαλιά, με δύο λευκούς μουσικούς, ήταν ανορθόδοξος ακόμα και στην πιο ανορθόδοξη περίοδο της ποπ κουλτούρας. Ολα είχαν ξαναγίνει πριν, αλλά όχι από ένα πρόσωπο. Ο Χέντριξ χρησιμοποιούσε κάθε αξεσουάρ για να παραμορφώνει τον ήχο και να τον παραποιεί με τρέμουλο και μικροφωνισμούς. Ο τεχνικός Ρότζερ Μάγερ επινοούσε εξαρτήματα που αλλοίωναν τον ήχο ειδικά για κείνον, τα οποία στη συνέχεια γίνονταν μέρος του εξοπλισμού κάθε ροκ κιθαρίστα. Ο Χέντριξ έπαιζε με την κιθάρα ανάμεσα στα πόδια ή πίσω στους ώμους, έπαιζε ακόμα και με τα δόντια, αξιοποιώντας ένα κόλπο που είχε δει να κάνουν περιθωριακοί μουσικοί του μπλουζ.

Μερικά τρικ ήταν αυθόρμητα και μερικά σκηνοθετημένα, αλλά σηματοδοτούσαν ρήξη, καθώς πολιτική και μουσική συνδέονταν. Ο Χέντριξ έσπασε αρκετές κιθάρες επί σκηνής ενισχύοντας το ριζοσπαστικό προφίλ του και μερικές τις έκαψε με βενζίνη, πριν τις μοιράσει σε μικρά κομμάτια στο κοινό. Μερικοί το θεώρησαν μαγεία, βουντού, που είχε ρίζες στις κοινότητες των μαύρων στον αμερικανικό Νότο. Και άλλοι πετυχημένο διαφημιστικό τρικ. Επίσης, ο Χέντριξ τραγουδούσε σολάροντας, ενώ συνήθως οι κιθαρίστες ακομπανιάρουν τον εαυτό τους.

Δοκιμάζοντας νέους ήχους

Ολα αυτά θα ήταν γελοία, αν δεν εναρμονίζονταν με υψηλή δεξιοτεχνία και πρωτοτυπία και δεν ενσωματώνονταν στα καταπληκτικά τραγούδια που έγραφε ο ίδιος ή διασκεύαζε με τρόπο μοναδικό. Παραμένουν μυθικές οι εκτελέσεις του Χέντριξ στα αριστουργήματα Killing Floor (Howlin’ Wolf), Rock me baby (Β.Β. King), Sg. Pepper’s (Beatles), All along the watchtower (Bob Dylan), Sunshine of your love (Cream) κ.ά. Μέχρι τότε, μόνο μουσικοί της τζαζ σαν τον Τζον Κολτρέιν έκαναν τόσους αυτοσχεδιασμούς και μόνον τραγουδιστές σαν τον Τζέιμς Μπράουν έκαναν εκρηκτικά σόου.

Ο Χέντριξ έλεγε «θέλω να κάνω με την κιθάρα μου αυτά που κάνει ο Λιτλ Ρίτσαρντ με τη φωνή του». Και ήταν τόσο αξιοθαύμαστα αυτά που άνοιξαν το δρόμο στο χαρντ ροκ, το τζαζ-ροκ και το χιπ-χοπ. Ο Μάιλς Ντέιβις, πρωτοπόρος στη μίξη τζαζ και ροκ, δεν ήταν ο μόνος καθιερωμένος μουσικός που θαύμαζε τον Χέντριξ, του οποίου η επιρροή εντοπίζεται στον Πρινς και τον Ice-Τ, αλλά κι εκεί που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Είναι πολύ χαρακτηριστική η πόζα του Γιάννη Παπαϊωάννου που κάθεται πάνω στα σπασμένα πιάτα και παίζει με το μπουζούκι πάνω στους ώμους, σαν τον Χέντριξ-σκηνή που θα επαναληφθεί από πολλούς σε συναυλίες και κέντρα διασκέδασης.

Πολλοί και διαφορετικού είδους καλλιτέχνες δελεάστηκαν από τα κομμάτια του και τα ξανατραγούδησαν με το δικό τους ύφος, υπογραμμίζοντας την αξία του ως συνθέτη. Στην Ελλάδα, οι πρωτοπόροι MGC ηχογράφησαν σε δίσκο 45 στροφών το Foxy Lady, λίγο μετά την κυκλοφορία του στην Αγγλία! Στο εξωτερικό, μεταξύ άλλων, οι Cure, οι Pretenders, αλλά και ο τζαζίστας Πατ Μέθενι, έκαναν δεύτερες εκτελέσεις. Μάλιστα, ο Νάιτζελ Κένεντι, ο βιολιστής και μαέστρος που κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ πωλήσεων στην κλασική μουσική με τις «Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι, διασκεύασε και ηχογράφησε έξι συνθέσεις του Χέντριξ, εξομοιώνοντάς τον με τον Μπαχ και τον Σοπέν!

Ο αναπάντεχος θάνατος του Τζίμι έδωσε λαβή για πολλές θεωρίες. Ενας συνεργάτης κατηγόρησε τον μάνατζερ Μάικ Τζέφερι ότι έβαλε να σκοτώσουν τον Χέντριξ εξαναγκάζοντάς τον να καταπιεί μεγάλες ποσότητες βαρβιτουρικών και οινοπνεύματος, κάτι που δεν απέκλεισε ο γιατρός που έκανε τη νεκροψία βρίσκοντας τεράστιες ποσότητες από κόκκινο κρασί όχι μόνο στο στομάχι και τα πνευμόνια του, αλλά και στα ρούχα και τα μαλλιά του. Η πιο στενή του φίλη Κάθι Μαίρη Ετσιγχαμ (για την οποία έγραψε και το τραγούδι The wind cries Mary) υποπτευόταν ότι η γυναίκα που ήταν μαζί του τη νύχτα της 18ης Σεπτεμβρίου 1970 έδωσε την υπερβολική δόση που ήταν μοιραία για τον μόλις 27χρονο καλλιτέχνη. Η έρευνα όμως της Σκότλαντ Γιαρντ δεν επιβεβαίωσε τις καταγγελίες και η επίσημη εκδοχή του θανάτου από αναρρόφηση δεν άλλαξε.

Στις ΗΠΑ αναπτύχθηκε η θεωρία της δολοφονίας του από τις μυστικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα μετά τη δημοσιοποίηση των φακέλων του FBI που απεκάλυψαν ότι ο Χέντριξ, ο Τζιμ Μόρισον, η Τζάνις Τζόπλιν και άλλοι καλλιτέχνες που πέθαναν από μη φυσικές αιτίες, ήταν υπό παρακολούθηση είτε επειδή σχετίζονταν με το αντιπολεμικό κίνημα είτε επειδή είχαν «αποκλίνουσα συμπεριφορά» (σεξ, βία, ναρκωτικά κ.λπ.). Σ’ αυτή την πορεία πολιτικοποίησης και την επιρροή του κινήματος των Μαύρων Πανθήρων αποδίδουν ορισμένοι μελετητές την απόφασή του να δημιουργήσει, μετά τη διάλυση των Experience, ένα εξ ολοκλήρου μαύρο συγκρότημα, τους Band of Gypsys (Ορχήστρα των Γύφτων) με τον Μπίλι Κοξ και τον Μπάντι Μάιλς, τονίζοντας το χρώμα και την καταγωγή του. Μόνο οι ερωμένες του παρέμεναν λευκές!

Είναι εντυπωσιακό το απόθεμα της σύντομης καριέρας του Τζίμι Χέντριξ. Εκτός από τα τρία πρώτα LP που τον καθιέρωσαν σε διάστημα δύο ετών (1967-68), έχουν κυκλοφορήσει πάνω από εκατό δίσκοι με υλικό ηχογραφημένο σε συναυλίες, ραδιοφωνικούς σταθμούς και στούντιο. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ακόμα εκπλήξεις. Ακούγοντας το πιο πρόσφατο CD «Valleys of Neptune», ο Ρον Τζέικομπς έγραψε ενθουσιασμένος ότι «ακούς τον Χέντριξ με ένα εντελώς νέο τρόπο». Ενώ άναβε φωτιές στις ζωντανές εμφανίσεις του (υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τις 500), ξημεροβραδιαζόταν στο στούντιο δοκιμάζοντας νέους ήχους. Η υπέρμετρη τελειομανία και ο ακατάπαυστος πειραματισμός, που συχνά δεν κατέληγε σε συγκεκριμένο αποτέλεσμα, χάλασε τη συνεργασία με τον Τσάντλερ. Αυτός ήταν και ο λόγος που καταχρεώθηκε για να φτιάξει το Electric Lady Studio στη Νέα Υόρκη (το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα). Αυτή η μεγάλη κληρονομιά τον ανέδειξε στον καλύτερο ροκ κιθαρίστα όλων των εποχών από το περιοδικό «Ρόλινγκ Στόουν».

Στο Λονδίνο, η έκθεση «Ο Χέντριξ στη Βρετανία», σαράντα χρόνια από το θάνατό του, θα είναι ανοιχτή έως τις επτά Νοεμβρίου, στο σπίτι που πριν από τον Χέντριξ έμενε ο συνθέτης Γεώργιος Φρειδερίκος Χέντελ. Και στο Σιάτλ, τη γενέτειρα του Τζίμι, το χάι-τεκ μουσείο μουσικής που δημιούργησε ο συνιδρυτής της Microsoft Πολ Αλεν για να τιμήσει το ίνδαλμά του, ξεπέρασε σε κόστος τα 100 εκατομμύρια δολάρια! Για πολλούς ανθρώπους, ο Τζίμι Χέντριξ είναι πράγματι αθάνατος! *

* Περισσότερες λεπτομέρειες για το στούντιο του Τζίμι Χέντριξ και τη σημερινή του κατάσταση στο ένθετο των «New York Times» στη σελίδα 14.

 

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά, Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου 2010

Pop porn

«Η γυναίκα είναι γυμνή ή έτσι φαίνεται. Μόνο ένα κορμάκι στο χρώμα του δέρματος καλύπτει το σώμα της. Τα μακριά ξανθιά μαλλιά της πέφτουν στην πλάτη της. Είναι μέσα σ’ ένα κλουβί και τα δάχτυλά της γλιστράνε προκλητικά μέσα κι έξω από το στόμα της. Είναι σκηνή από μια συνηθισμένη πορνό ταινία; Δυστυχώς, όχι. Η γυναίκα είναι η Σακίρα, ποπ σουπερστάρ και τέταρτη πλουσιότερη τραγουδίστρια στον κόσμο», γράφει η Λιζ Τζόουνς στη «Ντέιλι Μέιλ».

Γυναίκες με στρινγκάκια, κολλητές δερμάτινες φόρμες, λεοπαρδαλέ κοστούμια, βρεμένες μπλούζες, σφιχτούς κορσέδες, διχτυωτές κάλτσες, τόπλες, ψηλά τακούνια και μπότες, σε όλες τις στάσεις και θέσεις, στο πίσω κάθισμα πολυτελών αυτοκινήτων, σε μεγάλα κρεβάτια, αχυρώνες, πλυντήρια, ντουζιέρες, νεκροταφεία, αμμουδιές και δωμάτια ξενοδοχείων, δεν γυρίζουν ταινίες για μεγάλους, αλλά βιντεοκλίπ με τα καινούρια τους τραγούδια. Ντυμένες σαν γάτες, τίγρεις ή σκλάβες, αλυσοδεμένες, με κολάρα, μάσκες, μαστίγια, γραβάτες, γάζες, σπαθιά και πυροβόλα όπλα, φιλιούνται, ψευτοσυνουσιάζονται και χαϊδεύονται μόνες ή με πολλούς/ πολλές παρτενέρ σε φυλακές, σχολεία, μοτέλ, ασανσέρ και πισίνες. Τα σώματα ημίγυμνα ή ολόγυμνα. Ολα τα ερωτικά φετίχ που προέρχονται από την πορνογραφία ταυτίζονται με τα τραγούδια και τις γυναίκες που τα ερμηνεύουν στις οθόνες της τηλεόρασης και του υπολογιστή. Και, κατά προέκταση, στις μουσικές σκηνές και τις εξέδρες των συναυλιών που θυμίζουν υπαίθρια στριπτιζάδικα, όταν η τραγουδίστρια «χορεύει» γύρω από μία κάθετη μεταλλική μπάρα ντυμένη και βαμμένη σαν πορνοστάρ!

Οταν ο Ελβις ήταν… προκλητικός

Το 1989, όταν η Σερ γύρισε ένα βιντεοκλίπ στο καταδρομικό «Μισούρι», καθισμένη πάνω σ’ ένα γιγάντιο κανόνι τριγυρισμένη από εκατοντάδες ναύτες, το MTV αρχικά έκοψε το βίντεο γιατί η 43χρονη τραγουδίστρια φορούσε πολύ λίγα ρούχα και έδειχνε το τατουάζ της πεταλούδας στον πισινό της. Σήμερα, αυτά τα βίντεο δεν προκαλούν αντιδράσεις, γιατί έτσι είναι πια η ποπ μουσική, γράφει ο Τζόνι Ντι.

Ανέκαθεν υπήρχαν σέξι τραγουδιστές και τραγούδια με υπονοούμενα, αλλά στο επίκεντρο της παραγωγής παρέμεναν τα τραγούδια. Οι κινήσεις του Ελβις θεωρούνταν προκλητικές, αλλά χωρίς τα καταπληκτικά τραγούδια δεν θα βοηθούσαν την καριέρα του. Ακόμα και το αισθησιακό «Je t’ aime, moi non plus» του Σερζ Γκένσμπουργκ με την Τζέιν Μπίρκιν στη δεκαετία του 1970, αποτελούσε εξαίρεση.

Το βίντεο και το MTV διευκόλυναν τη μετάλλαξη της μουσικής βιομηχανίας. Το τραγούδι θα ακολουθούσε τις ανάγκες της διαφήμισης και του μάρκετινγκ. Από το 1981, το MTV «δημιούργησε σταδιακά τη δική του «αισθητική», η οποία επεκτάθηκε στη διαφήμιση, τις ταινίες και την εμπορική τηλεόραση», γράφει η ερευνήτρια Σέρι Καθλίν Κόουλ. «Το MTV από μέσο για την προώθηση διαφόρων προϊόντων έγινε το ίδιο ένα προϊόν το οποίο μπορεί να περνάει μηνύματα και ως εκ τούτου ιδεολογία στο μαζικό του ακροατήριο», υποστηρίζει ο καθηγητής στο τμήμα επικοινωνίας του πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Σατ Τζάλι.

Σ’ αυτό το τοπίο, τίποτα δεν αποκλείεται. Οι απαγορεύσεις κάποιων βίντεο με σεξιστικό περιεχόμενο εξασθενούσαν καθώς η βιομηχανία έριχνε όλο και περισσότερο σεξ στην εικόνα, με τη συμβολή των ίδιων των καλλιτεχνών. Ηταν θέμα χρόνου η κατάργηση των περιορισμών και η εμπλοκή του τραγουδιού με τα στερεότυπα της πορνογραφίας. Στο βίντεο του τραγουδιού «Κορίτσια σε ταινία» που καθιέρωσε τους Duran Duran στην Αμερική, η κάμερα δείχνει περισσότερο κάποια ιδιαίτερα μέρη του γυναικείου σώματος. «Η γυναίκα δεν αντιμετωπίζεται ως ένα πλήρες άτομο, αλλά ως μία συλλογή «τμημάτων» που προσφέρονται για σεξουαλική χρήση», τονίζει η Κόουλ. Σε έρευνα του Συμβουλίου Γονέων για την Τηλεόραση, σε 71 ώρες προγράμματος του MTV, καταγράφηκαν 1.548 σεξουαλικές σκηνές με 3.056 εικόνες σεξ ή γυμνού, δηλαδή μία σεξουαλική σκηνή κάθε 6,6 λεπτά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, το MTV μπαίνει σε 10 εκατ. σπίτια και παρακολουθείται από το 73% των αγοριών και το 78% των κοριτσιών από 12 ετών και πάνω.

Σημαντικότατο ρόλο, σύμφωνα με τη Μέρεντιθ ΛεΒάντ, έπαιξαν οι νομοθετικές αλλαγές στις ΗΠΑ που επέτρεψαν την πολλαπλή ιδιοκτησία μέσων ενημέρωσης και ευνόησαν την «κανονικοποίηση» της πορνογραφίας. Εταιρείες με μεγάλη εμβέλεια μπήκαν χοντρά στην πορνογραφία. ΑΤ&Τ, Yahoo!, Marriott, Hilton, AOL Time Warner, General Motors και Fox-DirecTV του Μέρντοχ προβάλλουν την πορνογραφία σε εκατομμύρια σπίτια. Μία βιομηχανία που ήταν παράνομη νομιμοποιήθηκε και καλλιέργησε το μείγμα ποπ και πορνό κουλτούρας. Οι συντηρητικοί ενοχλούνται από την προβολή του σεξ, αλλά δεν νοιάζονται καθόλου για τη χρήση της γυναίκας ως αντικειμένου. Εξάλλου, οι θρησκόληπτοι αποτελούν κρυφίως τους καλύτερους πελάτες της βιομηχανίας πορνό. Η γυναίκα, έτσι κι αλλιώς, είναι κατώτερη από τον άντρα.

Η Μαντόνα είναι βασικός φορέας των αλλαγών στη σχέση της μουσικής με την εικόνα και στο ρόλο της γυναίκας ποπστάρ. Απελευθερώνεται η γυναίκα δείχνοντας δημόσια και χρησιμοποιώντας σεξουαλικά το σώμα της ή υποβαθμίζεται σε αντικείμενο χρήσης; Τα τραγούδια έχουν αυτοτελή αξία ή απλώς υπηρετούν την εικόνα; Τα ερωτήματα αυτά συνεχίζουν να απασχολούν τους κοινωνιολόγους, τους μουσικολόγους και τις φεμινίστριες που εμφανίζονται διχασμένες.

«Η «μουσική» δεν πουλάει τη μουσική», υποστηρίζει η νεαρή μπλόγκερ Τζέσικα Αστρονοτ. «Η ποπ είναι προϊόν που ελέγχεται από κάποιον άντρα σ’ ένα γραφείο. Ο μόνος τρόπος που αντιλαμβάνεται για να πουλήσει τη μουσική είναι να πουλάει το γυναικείο σώμα. Το σεξ πουλάει… Παρακολουθώντας τα μουσικά βίντεο είναι σχεδόν το ίδιο με το να παρακολουθείς μαλακό πορνό. Οι γυναίκες αντικειμενοποιούν τους εαυτούς τους». Πράγματι, οι τραγουδίστριες συναινούν, για δόξα και λεφτά.

Ως «το ακουστικό ισοδύναμο της σκληρής πορνογραφίας» χαρακτηρίστηκε το άλμπουμ της Τζάνετ Τζάκσον «Damita Jo», με το τραγούδι «Sexhibition». Η Τζάκσον είχε προκαλέσει σκάνδαλο όταν κατά τη διάρκεια της εμφάνισής της στον τελικό του αμερικανικού ποδοσφαίρου βγήκε στιγμιαία (και τυχαία;) το στήθος της σε κοινή θέα ενώπιον δεκάδων εκατομμυρίων τηλεθεατών, την ώρα που ο Τζάστιν Τίμπερλεϊκ τραγουδούσε «θα σε έχω γδύσει μέχρι να τελειώσει αυτό το τραγούδι».

Το σαδομαζοχιστικό «Justify my love» της Μαντόνα είναι σχεδόν ξεχασμένο, το μοντέλο της όμως κυριάρχησε.

Η Αλάνις Μορίσετ πηγαίνει μισόγυμνη για ψώνια, η Λέιντι Γκάγκα αναπαριστά αυνανισμό πάνω σε μοτοσικλέτα υπό τα όμματα επτά αντρών, η Αλέσα Ντίξον τραγουδάει φορώντας τα εσώρουχα για εξώρουχα και η Ερικα Μπαντού κάνει στριπτίζ περπατώντας στο σημείο όπου δολοφονήθηκε ο Τζον Κένεντι.

Μπιγιονσέ, Σίντι Λόπερ, Κάτι Πέρι, Τζένιφερ Λόπεζ, Μπρίτνεϊ Σπίαρς, Girls aloud και άλλες τραγουδίστριες με τις προκλητικές εμφανίσεις τους. Ακόμα και η Μπιορκ εμφανίζεται μισοντυμένη στο «Pagan Poetry». Μόνο γυναίκες νέες, όμορφες και διαθέσιμες. Οι άλλες στην πυρά.

Αλλά και άντρες χρησιμοποιούν τα γυναικεία σώματα. Η Τζίντζερ Λιν Αλεν υποδύεται την πόρνη σε βίντεο των Metallica και η Τερέζα Μέι μία στριπτιζέζ σε τραγούδι των Prodigy. Το στριπτίζ είναι συνηθισμένο, από τον ράπερ 50 Cent ώς τους Massive Attack. Και δεν λείπουν ούτε οι σκηνές επίδειξης από τους καλλιτέχνες. Ο Ρόμπι Ουίλιαμς συμμετέχει σε αναπαράσταση ομαδικού σεξ, όπως και ο Jadakiss. Οι Hollywood Undead «παίζουν» με γυμνά κορίτσια, οι Placebo οργανώνουν όργιο και ο Μάνσον δείχνει τα γεννητικά του όργανα, ενώ οι Rammstein τα καλύπτουν με τα μουσικά τους όργανα και σε άλλο βίντεο επιδίδονται σε σκληρό σεξ.

Η απόσταση ώς την ενεργή συμμετοχή των αυθεντικών πορνοστάρ έχει ήδη καλυφθεί. Στις γνωστότερες, όπως η Ιντια και η Σκάι Λόπεζ, μη εξαιρουμένης της Πάρις Χίλτον, προστέθηκε «μία ροκ εν ρολ τύπισσα, η Σάσα Γκρέι, πριγκίπισσα του πορνό», γράφει ο Ντάνιελ Κρεπς στο περιοδικό «Ρόλινγκ Στόουν». Μόλις 22 ετών, από αμερικανίδα μητέρα και έλληνα πατέρα, η Μαρίνα Αννα Χατζή δήλωσε στη δημοσιογράφο Βανέσα Γρηγοριάδη ότι θεωρεί το πορνό απελευθερωτικό για τη γυναίκα, είναι αντιρατσίστρια και θαυμάζει τον Τσε και τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ!

Σεξουαλικές εικόνες και βία

Αυτό το φαινόμενο, που από περιστασιακό έγινε κανόνας, απέκτησε μιμητές σε όλο τον κόσμο, από τη Τζούλια ώς τη Βουλγάρα Γκεργκάνα. Μάλιστα, οι μέινστριμ καλλιτέχνες που παίζουν το χαρτί του σεξ απολαμβάνουν προνόμια. Και δεν αναφέρομαι μόνο στις ενδυματολογικές προτιμήσεις της Βανδή, της Κοκκίνου και παλιότερα της πρωτοπόρας Αντζελας Δημητρίου. Η κρατική ΕΡΤ και η εταιρεία αναψυκτικών που τον χρυσοπλήρωσε για τα διαφημιστικά αποθέωσαν τον Σάκη Ρουβά που προκαλεί τα πιτσιρίκια με εμφανίσεις αλά Μάικλ Τζάκσον που χορεύοντας δεν παρέλειπε να επιδεικνύει και τα γεννητικά του όργανα.

Με 226.000 πράξεις βίας σε βάρος γυναικών ετησίως (2009) και 11.648 βιασμούς (2008), το υπουργείο Εσωτερικών της Βρετανίας ανέθεσε μία έρευνα στην ψυχολόγο δρα Λίντα Παπαδοπούλου, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση των σεξουαλικών εικόνων συνδέεται με τη βία εναντίον των γυναικών και την εμφανίζει ως κανονική συμπεριφορά.

Οι εικόνες αυτές έχουν επιπτώσεις στους νέους, που μιμούνται τα πρότυπα. «Εάν παρατηρήσεις μια Παρασκευή βράδυ τις γυναίκες που παρελαύνουν στο κέντρο των πόλεων της Βρετανίας, θα δεις πόσο παίρνουν τοις μετρητοίς τα ντυσίματα και τα μακιγιαρίσματα των τραβεστί και των πορνών που βλέπουν στις οθόνες τους», επισημαίνει η Λιζ Τζόουνς. «Ακόμα και στο σχολείο προσπαθούν να μιμούνται τις εμφανίσεις της Μπιγιονσέ», προς μεγάλη ικανοποίηση των εταιρειών ένδυσης και καλλωπισμού που, διαφημίζοντας τα προϊόντα τους με «δάνεια» από την πορνογραφία, διευρύνουν ηλικιακά την πελατεία τους, πουλώντας σουτιέν, δαντελωτά εσώρουχα, κρέμες και κολόνιες σε όλο και μικρότερα παιδιά.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά,  Κυριακή 25 Ιουλίου 2010

«Όσο στέκομαι, θα αντιστέκομαι»

Το πολιτικό τραγούδι μετράει και καταγράφει τους παλμούς των κοινωνικών συγκρούσεων. Και συνήθως ξεκινάει από μειοψηφικές ομάδες που πλήττονται περισσότερο ή αντιδρούν εντονότερα, πριν ακόμα ευαισθητοποιηθεί μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας.

Στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, τα πολιτικά τραγούδια συγκινούσαν λίγους ανθρώπους.

Κυρίως αριστερούς που πήγαιναν σε ορισμένες μπουάτ και πιτσιρικάδες που άφηναν μακριά μαλλιά. Αντιθέτως, η κοινωνία τραγουδούσε «Να ‘τανε το ’21», «Γιε μου», «Ο Αράπης», «Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα», «Κυρά-Γιώργαινα ο Γιώργος σου πού πάει», «Να παίζει το τρανζίστορ τ’ αμερικάνικα», «Δελφίνι-δελφινάκι», «Θα πάω στη ζούγκλα με τον Ταρζάν» και πολλά άλλα ανάλαφρα τραγούδια, με τη συνδρομή δημιουργών που έγραφαν σπουδαία τραγούδια, όπως ο Λοΐζος, ο Κουγιουμτζής, ο Ακης Πάνου, ο Ζαμπέτας, ο Μαρκόπουλος κ.ά.

Τα τελευταία χρόνια, ενώ η χώρα βυθιζόταν στο χρέος, η κοινωνία αμέριμνη διασκέδαζε στις πίστες με τα τραγούδια του Φοίβου, της Βανδή, του Πλούταρχου και της Πέγκυς Ζήνα. Τα αμιγώς πολιτικά τραγούδια εμφανίζονταν σποραδικά, χαμένα μέσα σε μια υπεραφθονία, από τραγουδοποιούς που μελοποιούν τις υπαρξιακές τους ανησυχίες. Οι Κατσιμίχα σε κάθε συλλογή τους έχουν τραγούδια πολιτικά. «Μες απ’ των δορυφόρων τις αόρατες γραμμές θα ενωθούνε. Θα ενωθούνε οι φωνές και τα συνθήματα, της Γένοβας, της Πράγας οι φωνές. Νο passaran… Νο passaran…», τραγουδάει ο Πάνος Κατσιμίχας. Πολλοί τραγουδοποιοί και ερμηνευτές (Δεληβοριάς, Θ. και Β. Παπακωνσταντίνου, Μπακιρτζής, Ρασούλης, Παναγιωτοπούλου, Δρογώσης, Ιωαννίδης, Μαχαιρίτσας, Πασχαλίδης, Θηβαίος, Φριντζήλα, Υπόγεια Ρεύματα, Κίτρινα Ποδήλατα κ.λπ.), έχουν τραγούδια με πολιτικό περιεχόμενο. Ακόμα και ο Σωκράτης Μάλαμας αλλάζει ύφος και τραγουδάει «εκλογική φάρσα με ψηφοφόρους ξύλινους/ οι υποψήφιοι αστοί ντυμένοι παλιάτσοι/ στο χορό των πολιτικών ελευθεριών/ με δάκρυα στα μάτια για τα βάσανα του κόσμου/ με πάθος για την καθαρότητα του έθνους/ και τη δόξα της πατρίδας».

Αλλά αυτά τα τραγούδια διαχέονται μέσα σ’ ένα ποικίλο ρεπερτόριο. Συνυπάρχουν και δεν αποτελούν το επίκεντρο. Και όταν παρουσιάζεται ένα ολοκληρωμένο πολιτικό έργο από μια μικρή εταιρεία, όπως «Το χρυσάφι τ’ ουρανού» του Μιχάλη Λουκοβίκα, βασισμένο σε ποιήματα του Αρη Αλεξάνδρου, δεν έχει καμία τύχη στα ΜΜΕ.

Γι’ αυτό, οι πιο μαχητικές μειοψηφίες, αυτοί που δεν περιμένουν την κοινωνία να εξεγερθεί, φτιάχνουν τα δικά τους τραγούδια, συχνά «άτεχνα», αλλά σίγουρα άμεσα, χωρίς περιστροφές και εξευγενισμένες εκφράσεις. Και τα διακινούν μόνοι τους, από μικρές ανεξάρτητες εταιρείες, με κόπιες χέρι-χέρι και δωρεάν μέσω Διαδικτύου. Πολλά απ’ αυτά, σε πρόχειρες ηχογραφήσεις από συναυλίες και ερασιτεχνικά στούντιο κυκλοφορούν ελεύθερα στο You Tube. Ενσωματωμένα σε ολιγόλεπτα βιντεοκλιπάκια με φάσεις από διαδηλώσεις, συγκρούσεις, μολότοφ, συλλήψεις, κακοποιήσεις νεαρών από την αστυνομία και εικόνες από την αθέατη όψη της πόλης, αποτελούν συγκλονιστικά ντοκουμέντα εποχής, με απήχηση και στο εξωτερικό. Ενας άλλος ήχος, ένας άλλος κόσμος, εκτός εμπορίου, εκτός συσκευασίας, εκτός ΜΜΕ.

Στα μπλογκ μυρίζει μπαρούτι

Οι ακροατές αυτών των τραγουδιών προτιμούν οι καλλιτέχνες να είναι «δικοί τους». Να μην κάνουν καριέρα, να μη χρεώνουν ακριβά στις συναυλίες, να μην ευνοούνται από τα μίντια και να συμμετέχουν στους κοινούς αγώνες ως ίσοι και όχι ως φίρμες. Ο Θάνος Μικρούτσικος, υπουργός-διευθυντής του Μεγάρου-σύμβουλος πρωθυπουργού κ.λπ. έχει γράψει καλά πολιτικά τραγούδια, αλλά είναι κυριλέ. Ανήκει στις γενιές που νοσταλγούν τις νεανικές τους μέρες ακούγοντας Ρίτσο και Χικμέτ.

Οταν μπαίνεις στα μπλογκ και τα φόρουμ των νέων που μιλούν για πολιτικό τραγούδι, έχεις την αίσθηση ότι μυρίζει μπαρούτι! Τα σχόλια για τα τραγούδια είναι σύντομα, λιτά, αλλά συνοδεύονται συνήθως από τα ίδια τα κομμάτια που είναι εμπρηστικά, με λόγια σταράτα, ωμά, επιθετικά και μουσικές από θυμωμένα μυαλά και χέρια, από νέους που αισθάνονται ότι ζουν σε χούντα. «Μια εξουσία που μισεί τη νεολαία/ γιατί είναι απείθαρχη, επικίνδυνα ωραία/ μέσα στα «πρέπει» και στα «μη» την εγκλωβίζει/ απαγορεύεται να ζει και να ελπίζει…» γράφει ο Νίκος Κατσιπόδης.

«Ανυπακοή κι εκδίκηση!»

Οι μουσικοί χρησιμοποιούν τη γλώσσα του πανκ ή του χιπ χοπ. Ο ήχος είναι σκληρός, το τραγούδι λαχανιασμένο, τα λόγια αιχμηρά. Τόσο αιχμηρά, που αντιλαμβάνεσαι ότι οι μουσικοί και το ακροατήριο μ’ αυτά τα τραγούδια τοποθετούν εαυτούς έξω από το μέινστριμ, έξω από το κοινωνικά αποδεκτό. Αυτή η φραστική ακρότητα των σκέψεων θέτει και τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο συμβατικό και το «άλλο».

«Εκδίκηση! Ξέρεις τι σημαίνει; Μηδαμινή ανταπόδοση για όσα προκαλείς./ Αντίρρηση! Αντίρρηση αρχής, συνεχόμενη επούλωση αιώνιας πληγής./ Αρνηση! Αρνηση και Σκέψη, μια καχύποπτη στάση για όλα γενικά. /Αντίδραση! και Ανυπακοή! Ορεξη καμία για καμιά συνεργασία».

Ειδικά μετά τις δολοφονίες του Μιχάλη Καλτεζά το 1985 έξω από το Πολυτεχνείο, και του Αλέξη Γρηγορόπουλου, Δεκέμβρη του 2008, στην οδό Μεσολογγίου, οι στίχοι έγιναν πιο καταγγελτικοί και πιο πολεμικοί. «Δεν ήταν μόνο αυτός που πυροβόλησε/ είχε μαζί του κι άλλους αφανείς δημίους… Δήμιοι δημοσιογράφοι, δήμιοι αστυνομικοί, δήμιοι δικαστικοί υπάλληλοι, δήμιοι ευυπόληπτοι πολίτες. Εκδίκηση, εκδίκηση…» (από το οργισμένο «Αδιέξοδο») και «Ακόμα δεν είπαμε την τελευταία λέξη/ μπάτσοι θα πληρώσετε το αίμα του Αλέξη… Ετούτη εδώ η νύχτα θα ‘ναι πάντα δικιά σου/ γιατί οι μπάτσοι πυροβόλησαν επάνω στη γενιά σου…» (από το μακρύ θυμωμένο θρήνο του Javaspa).

Η σχέση των νέων μουσικών με το παρελθόν των μεγαλύτερων σε ηλικία περνάει μέσα από μικρές γέφυρες. Τα «Μεθυσμένα Ξωτικά» τραγουδούν διασκευασμένο το αντάρτικο «Ήρωες, άπαρτα βουνά/ Ηρωες με δώδεκα ζωές/ Κάστρα του Ολύμπου και του Παρνασσού φαντάσματα/ Ηρωες μες στα χαλάσματα…». Οι Magic de Spell το ποίημα της Κατερίνας Γώγου «Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά/ Εμένα οι φίλες μου είναι σύρματα τεντωμένα/ Στις ταράτσες παλιών σπιτιών/ Εξάρχεια, Βικτώρια, Κουκάκι, Γκύζη/ Που πάνω τους έχετε καρφώσει εκατομμύρια σιδερένια μανταλάκια/ Τις ενοχές σας…». Και οι «Αέρα πατέρα» παίζουν με πολύ χιούμορ το «Μπάτσοι Ντου» πάνω στη μελωδία του Daddy Cool!

Κάθε σχήμα αφήνει τα ίχνη του. Panx Romana, Χ-Humans, Stress, Grover, «Γενιά του Χάους», «Ενδελέχεια», «Ηχορύπανση», «Αντίδραση», «Παράσιτα», «Αδιέξοδο», «Λουδίας», «Σμέρνα», «Χάσμα», «Αρνητική Στάση», «Χημική Επιδημία», «Ολέθριο Ρήγμα», «Βαλπυργία Νύχτα», Active Member, Kill the cat… «Μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι», «Εθνίκια κουφάλες», «ΕΛ.ΑΣ.», «Η μέρα της οργής», «Πανκς Απάτσι», «38 χιλιοστά», «Εμπρός λαέ», «Εκκλησία και στρατός», «Μοιραία Ελξη»… Αυτά τα τραγούδια παίζονται σε κλαμπ, όπως το «Αν» και το «Ροντέο», σε «στέκια» του αντιεξουσιαστικού χώρου στα Εξάρχεια και στις συνοικίες, στη Villa Amalia, το Nosotros, και το Βοτανικό στην Πετρούπολη, στα Προπύλαια και σε προαύλια πανεπιστημίων, σε πολιτικές συγκεντρώσεις και φεστιβάλ σε όλη την Ελλάδα. Πέρσι, οι Last Drive εμφανίστηκαν στο Αντιφασιστικό Φεστιβάλ στου Ρέντη, οι Magic de Spell στο Ζεφύρι για τη διάσωση ενός πάρκου, ο βετεράνος, και αμφιλεγόμενος στα στέκια, Τζίμης Πανούσης στο Athens Pride κ.λπ. Φέτος, στη σκηνή του Β-FEST (Σχολή Καλών Τεχνών, 26-30 Μάη) μαζί με Πουλικάκο, Πιλαλί, Λογαρίδη, Λεονάρδου, Σπυριδούλα, Χαρούλη και Αγγελάκα, θα παίξουν δεκάδες συγκροτήματα, ελληνόφωνα και αγγλόφωνα, με τραγούδια ενάντια στην αστυνομική βία, την αποξένωση, τα ναρκωτικά, την ανεργία, την παγκοσμιοποίηση, τον πόλεμο: «Ερωτες Πολεμιστές», Fundracar, Go over 1000, Katrin the thrill, Sokos and The Live Project Band, Exarchia Blues Band, Lost Bodies, «Απροσάρμοστοι», «Σκάγια», «Μείγμα», 63 High, Σαδίκης, Deaf Maestro, Parasound, Te Pavarurit, «Κύκνειο Ασμα», «Λαβωμένες Σκιές» κ.λπ. κ.λπ. Το ίδιο στο Φεστιβάλ Resistance, τον Ιούνιο στη Γεωπονική Σχολή. Ονόματα άγνωστα σε ανυποψίαστους πολίτες, τα οποία εκπροσωπούν έναν άλλο υπαρκτό κόσμο που δεν περίμενε τα μέτρα της κυβέρνησης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για να βγει στους δρόμους και να διαμαρτυρηθεί.

Και μια έκπληξη

«Είμαι ο άμαχος που πάντα πεθαίνει,/ πάντα φοβάται/ πάντα με το ένα μάτι ανοιχτό κοιμάται/ πάντα πονά/ πάντα ξυπνά όταν πρέπει/ και πεθαίνει πάλι αφού ο Θεός το επιτρέπει… Εχω πεθάνει στ’ ολοκαύτωμα χωρίς να φταίω/ αντί για δάκρυα βγαίνει αίμα απ’ τα μάτια μου όταν κλαίω/ ήμουν παιδί στην Παλαιστίνη τη νύχτα εκείνη/ έγινα μάρτυρας γιατί τίποτα δεν μου ‘χε μείνει/η ζωή μου στους αιώνες μοιάζει με ποίημα/ με την κοπέλα μου πέθανα αγκαλιά στη Χιροσίμα…» αφηγούνται ποιητικά οι «Στίχοιμα».

Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν σχήματα που μιμούνται το σεξιστικό και ρατσιστικό αμερικάνικο μοντέλο ή εκφράζουν έναν ιδιόρρυθμο ελληνοκεντρισμό. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Terror-Χ-Crew, που ξεκίνησαν το 1995 με δυνατό αντιεξουσιαστικό στίχο για να καταλήξουν να βραβευτούν το 2001 για την «εθνική τους προσφορά», μαζί με «στέλεχος της ΕΟΚΑ και πιστό συνεργάτη του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή», από τον πρόεδρο του Ελληνικού Μετώπου Μάκη Βορίδη (νυν βουλευτή του ΛΑΟΣ)! «Ημασταν πάντοτε πολιτικοποιημένοι, αλλά σε λανθασμένη κατεύθυνση», είχε δηλώσει ο Αρτέμης, που υπερασπίζεται πλέον την Ελληνορθοδοξία, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και τον «υγιή διεθνισμό του Αλεξάνδρου του Μέγα»! «Για μένα το χιπ χοπ είναι ένα μέσον. Προσεγγίζουμε τη νεολαία με τα ακούσματα που της είναι οικεία. Χτυπάμε τον εχθρό με τα ίδια του τα όπλα», λέει ο ράπερ περιγράφοντας το σκεπτικό των ρατσιστικών-εθνικιστικών ομάδων που οργανώνουν τραμπουκισμούς μεταμφιεσμένοι σε αυτόνομους. Εξάλλου, όπως αποκαλύπτει περισπούδαστα ο Αρτέμης, «το ραπ προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ραψωδία»!

«Πατέρες που αγωνίζονται για το καλό του έθνους/ είναι οι υποκινητές της βίας και του πένθους/ μας παρουσιάζονται σαν να ‘ναι πατριώτες/ ρε άχρηστα σκουλήκια, είσαστε προδότες» βρυχώνται οι ffc.

Αλλοι με ρίνγκτοουν…

Επίσης, μερικοί υποκύπτουν στους πειρασμούς της σόου-μπίζνες. Υπογράφουν συμβόλαια, κάνουν τα τραγούδια τους ρίνγκτοουνς ή τα επενδύουν σε διαφημιστικά σποτ, δίνουν συνεντεύξεις, αλλάζουν παρέες, αλλάζουν προσλήψεις.

«Ο τρόπος ζωής που διαλέγω/ είναι αυτό που με κάνει να αποφεύγω την ποσότητα,/ δεν ανήκουμε εκεί/ ζούμε με μια εναλλακτική λογική/ η ζωή τώρα πια είναι δύσκολη μες την γκριζούπολη/ αντιαισθητική, μονότονη, υποτονική/ ο εγωισμός των ανθρώπων με κουράζει/ η αναισθησία με τρομάζει/ τα αισθήματά μου αλλάζει/ γιατί βαρέθηκα να ζω αρρωστημένες καταστάσεις» αντιτείνουν οι Razastarr.

Ακόμα κι αν αυτά τα τραγούδια φαίνονται εκτός ορίων σε όσους ήταν -τουλάχιστον μέχρι σήμερα- πάνω από το περίφημο «όριο της φτώχειας», κρύβουν πίσω τους αμέτρητα άγνωστα παιδιά κάθε ηλικίας που νιώθουν ότι το έδαφος τρέμει κάτω από τα πόδια τους και το μέλλον τους είναι ήδη φτωχότερο από χτες, αλλά προσπαθούν να μην υποκύψουν και να μην παραδοθούν αμαχητί. «Θα αντιστέκομαι, όσο στα πόδια μου θα στέκομαι/ σ’ αυτούς που όνειρα γκρεμίζουν και δεν ντρέπονται/ Θ’ αντιστέκομαι, όσο στα πόδια μου θα στέκομαι/ της αδικίας το παιχνίδι δεν ανέχομαι» τραγουδάει ο Δημήτρης Δημητράκας, ένας από τους πιο αυθεντικούς αντι-μουσικούς που έχω γνωρίσει. Με ειλικρίνεια και μεγάλο προσωπικό κόστος.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-Επτά,   Κυριακή 23 Μαΐου 2010